Türkiye zelzele riski yüksek bir tektonik plaka üzerinde olduğundan ve bu sebeple sık sık büyük zelzeleler yaşadığımız için hepimiz bu doğal afete karşı çok hassas durumdayız. Fakat bu hassaslık, bilhassa afet anındaki panik havası ile birleşince yanlış bilgilerin çok süratli yayılmasına ve toplumsal medyada “deprem kahinlerinin” hortlamasına sebep oluyor.
Twitter hesabı üzerinden yaptığı paylaşımlar ile gelecekteki sarsıntıları hakikat iddia ettiği söylenen Frank Hoogerbeets de bu kahinlerin başında geliyor. Kendisinin Hollandalı bir gök bilimci olması, zelzeleleri “ay ve gezegenlerin dizilimine nazaran iddia ediyorum” açıklaması pek çok kişi için muteber gelse de aslında işin aslı pek o denli değil…
Frank Hoogerbeets kimdir? İşte kelamım ona zelzele kahinimizin kimliği…
Frank Hoogerbeets, birden fazla kaynak tarafından “araştırmacı” olarak tanımlanan ve gök cisimlerinin hareketleri üzerinden seri sarsıntı varsayımları yaparak bu varsayımlarını toplumsal medyada paylaşan sıradan bir isim. Rastgele bir üniversitede faal misyonda bulunmadığı üzere, kelam konusu varsayımlarına yönelik kullandığı sistemler de bilim topluluğu tarafından kabul görmüyor.
Kendisi Türkiye’de medyanın çok sevdiği bir isim. Neredeyse her sarsıntının akabinde şöyle haberleri görmeye alıştık…
Sadece “Frank Hoogerbeets” aramasıyla Google’ın indekslediği 19 bin 500 internet sitesi var. Bunların büyük çoğunluğu dayanaksız, Hoogerbeets’in açıklamasını tek hakikat üzere veren Türkçe haberlerden ibaret. Görüntü sonuçlarını saymıyoruz bile…
Dile kolay… Elazığ, Denizli, İzmir ve son olarak Kahramanmaraş… Kendisinin yanlışsız iddia etmediği(!) bir zelzele yok ki!
Elbette biz gerçek iddia ettiğini savunmuyor, kendisini tek yanlışsız bilgi kaynağı yahut bir otorite olarak görmüyor, ironi yapıyoruz. Bunun için de mantıklı sebeplerimiz var.
Hatta bir orta kendisi TV kanalına konuk olup yollarını açıklamıştı:
Sözde “gezegensel hizalanmaları” gözlemleyerek iddia yürüttüğünü söylemiş, bu açıklamasını astronomik kavramlarla da destekleyince binlerce insanın inandırmıştı Hoogerbeets.
Ancak dünya gündeminde bu kadar yer bulmuyor Frank Hoogerbeets’in açıklamaları:
Spesifik olarak İngilizce olarak arattığınızda yalnızca 4.500 sonuç buluyor Google. Tüm bu internet siteleri de ana kaynak olarak seçilemeyecek kadar inançsız yayınlara sahip.
Buradan da Türkiye’de medyanın geldiği noktayı net formda görebiliyoruz. Gündem sarsıntı de olsa birden fazla haber sitesi için değerli olan tık alabilmek. Ayrıyeten haberlerde kendisinin “dünya çapında gündem olduğu” söyleniyor, fakat bu bilgi de yanılgılı. Yalnızca dünyanın farklı noktalarına ait varsayımlarda bulunuyor.
Sebebi belli… Frank Hoogerbeets’in muharrir olarak isminin geçtiği rastgele bir yeni bilimsel çalışma, makale yok!
Eğer bilim insanı olsaydı ve kestirimleri bilimsel usullere dayansaydı kendisinin ismini yaptığı bilimsel yayınlar ile duyardık… Hakikaten rastgele bir kaynakta, hakemli bir mecmuada yaptığı yayın bulunmuyor.
Türkçe olarak isminin geçtiği tek bilimsel çalışma da Selçuk Üniversitesi, Bağlantı Fakültesi’nde misyonlu Doç. Dr. Seyfi Kılıç’a ilişkin ki bu çalışmada esasen jeoloji alanından değil:
Sadece Hoogerbeets’in Türkiye medyası tarafından ne kadar çok sevildiğini kanıtlayan bir toplumsal bilimler çalışması görüyoruz. Meraklıları buradan ulaşabilir.
Hatta kendisi kusurlu bir iddiası sonucunda yayınladığı görüntüyü silmiş, paylaşımlarını kaldırmıştı:
Yıllar evvel 4-8 Mart 2017 tarihleri ortasında ABD’de büyük bir zelzele olacağı bilgisiyle büyük panik yaratmıştı. ABD dışında Şili, Endonezya, Filipinler ve Peru’nun da birebir tarihler ortasında yüksek zelzele riski taşıdığını belirtmişti. ABD Jeolojik Araştırma Kurumu (USGS), açıklamalar üzerine “depremler iddia edilemez lakin olasılıkları hesaplanabilir” açıklamasında bulundu ve bunun “gezegensel hareketler nazaran değil de tektonik plaka hareketlerine” nazaran hesaplanabileceğini duyurdu. Hoogerbeets, aldığı ağır yansıların akabinde paylaşımlarını ve şuradaki YouTube görüntüsünü yayından kaldırdı.
Diplomasız kahinden inciler…
Yine yıllar evvel, 28 Mayıs 2015 tarihini işaret eden Hoogerbeets, en az 8,8 büyüklüğündeki bir zelzelenin ABD’nin batısını vuracağını söylemişti. Açıklaması ABD çapında gündem olunca destekleri merak konusu olan kahinimiz, kendisini “bilimsel alanda diploma sahibi olmayan bir meraklı” olarak tanımladı ve ekledi “Gerçekten de 28 Mayıs 2015’te geliyor…” Pekala ne oldu dersiniz? Hiçbir şey.
Peki Frank Hoogerbeets tüm bunlara rağmen nasıl oluyor da bazen “doğru tahminler” yapabiliyor?
Karşısındaki gayesi vurmaya çalışan bir asker hayal edin… Olağan kaidelerde vurması gereken amaç ekseriyetle iç içe geçmiş daireler biçiminde resmedilir:
Diyelim ki bu kere maksat yerine yalnızca bir duvar yer alıyor, asker de tüm şarjörünü bu duvara boşaltıyor:
Sonra kalkıp duvardaki kimi kurşun izlerinin etrafına daireler çiziyor…
Eğer kendisinin daireleri çizdiği anları görmez ya da görmezden gelirseniz, en azından birkaç atışında gayesi gerçek tutturduğuna kanabilirsiniz:
Yani bol keseden sallayan birinin ortaya attığı dayanaksız iddialardan biri hakikat çıkmış oluyor. Lakin bu onu haklı mı kılıyor?
Tabii ki de haklı değil. Bu iddiaları yapabilecek güçte yapay zeka yazılımlarının geliştirilebildiği bir çağda, gezegenlerin pozisyonuna bakarak sarsıntı kestirimi yapmak elbette bir beşere bağlı olamazdı ki. Esasen bu yüzden Frank Hoogerbeets’in birçok iddiası yanlış çıkıyor. Fakat nedense kendisinin yanlış kestirimlerini değil -sadece maksadı vurduğu- anları duyuyoruz.
Eğer siz de bu sarsıntı kahininin açıklamlarına inanıyorsanız, tebrikler… Yaklaşık 65 bin şahısla birlikte “Teksas keskin nişancı hatası” ismi verilen bir tıp safsataya maruz kaldınız:
İngilizce karşılığı “Texas sharpshooter fallacy” olan bu safsata çeşidi, üstteki asker örneğinde de olduğu üzere “bol keseden sallamak” deyiminin karşılığı. Yalnızca bu “sallama” yoluyla atılan bilgilerin altı kelamda bilimsel açıklamalarla desteklenir ve olur da birkaçı tutarsa her şey kulağa çok inandırıcı geliyor.
Tıpkı Nostradamus yahut Baba Vanga üzere tanınan kahinlerin her yıl hortlayan tezlerinde olduğu üzere, Hoogerbeets’in de savları birer safsatadan ibaret. Yaşanan şey yalnızca ilkel kahinlere kıyasla daha çağdaş varsayımların yapılması, yapan kişinin TV kanallarında kanlı canlı röportaj verebilmesi ve bilimsizlik…
Sizi en büyük gerçeğimizle baş başa bırakıyoruz:
Kaynaklar: Frank Hoogerbeets (Twitter), Snoopes, Google Schoolar arama sonuçları, ScienceDirect arama sonuçları, DergiPark, AHaber YouTube kanalı, CNN Türk YouTube kanalı, Wikipedia,
