Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. Kuruluş yıldönümünde 1 milyar dolarlık domates ve domates türevi eserler ihraç etmeyi hedefleyen domates bölümü, domates ihracatına getirilen yasakla şok oldu.
Türkiye, gıda arz güvenliğinin sağlanması ve zelzele bölgesine besin arzını sağlama gerekçesiyle, taze meyve zerzevat kesiminin beğenilen ihraç eseri domatese 14 Nisan 2023 tarihine kadar Tarım ve Orman Bakanlığı’nın talebi üzerine yasak getirilmesine Ege Yaş Meyve Zerzevat İhracatçıları Birliği’nden reaksiyon geldi.
Taze domatesin 2022 yılında 377 milyon dolarlık ihracat fiyatıyla Türkiye’nin taze zerzevat ihracatında önder eseri olduğu bilgisini veren Ege Yaş Meyve Zerzevat İhracatçıları Birliği (EYMSİB) İdare Konseyi yaptığı yazılı açıklamayla, “Domates ihracatına getirilen yasak hem ihracatçılarımıza hem de üreticilerimize tamiri mümkün olmayan hasarlar verecektir. Tüketicilerimiz tahminen 1,5 ay izafî olarak domatesi ucuza yiyebilirler fakat vatandaşlarımız domatesi seneye 100 liraya yemek durumunda kalabilirler” denildi.
Yanlıştan dönülmezse seneye domatesi ithal ederiz
Domates ihracatına getirilen yasak sonrasında üreticinin emeğinin karşılığını alamayacağı bir yola girildiğine temas eden EYMSİB İdare Şurası, “Bu karar sonrasında üreticiler bankalardan aldığı kredileri geri ödeyemez pozisyona düşecekler. Tüccarlarla yaptıkları mukavelenin yükümlülüklerini yerine getiremeyecekler. Seneye üretim yapamayacaklar. Bu yanlış kararda ısrar edildiği takdirde önümüzdeki yıl domatesi ithal etmek zorunda kalacağız” diye görüş bildirdi.
İhraç edilen domates üretimin yüzde 3,5’u
Türkiye’nin yıllık 14 milyon ton domates üretimiyle dünyanın en büyük domates üreticilerinden biri olduğuna yer verilen açıklamanın devamında şu konular lisana getirildi; “Türkiye 2022 yılında 526 bin ton karşılığı 377 milyon dolarlık taze domates ihraç etti. İhraç ettiğimiz taze domates üretimimizin yüzde 3,5’u düzeyinde. Hem iç piyasaya hem de ihracata yetecek üretimimiz var. İhracat, tarım bölümlerinde regülasyon misyonu açısından çok pahalı. Yasak kararı piyasalarda ruhsal bir baskıya yol açacak. Domates yanında bölümümüzün ihraç eserleri kuru soğan ve patatese getirilen yasak, donuk patates, donuk soğan ve domates salçasındaki kota uygulaması da yanlıştır. Bu yanlış kararlardan vakit kaybetmeden dönülmelidir.”
İhracatçı firmaların, alıcılarıyla yıllık kontratlar yaptığına temas eden EYMSİB İdare Heyeti; “İhracatçılarımız alıcılarının taleplerini karşılamak için yıllık kontratlı uygun tarım uygulamalarına nazaran üretim yaptırıyorlar. 600-700 civarında pestisite bakılan tahliller yaptırıyorlar. Milyonlarca dolar yatırım yapıyorlar. Bir gece dalın gerçeklerinden uzak bir yasak kararı 14 milyon ton üretimi, yüzlerce ihracatçı firmamızın ve yüzbinlerce üreticinin emeklerinin zayi olmasına yol açıyor. Domates, taze domates, kuru domates, soyulmuş domates, domates salçası, dondurulmuş domates, domates sosları ve ketçap, domates suyu olmak üzere 2021 yılında 729 milyon dolar, 2022 yılında 850 milyon dolar dövizi ülkemize kazandırdı. Domates ve domates türevi eserlerin ihracatı 1 milyar dolara koşarken elinin kolunun bağlanması bu olumlu seyrin büyük ziyan görmesine yol açacaktır. Bu geri gidişin önüne geçilmesi uzun yıllar alacaktır” tespitinde bulunuldu.
Kota Rusya pazarını kaybettirdi ihracat yasağı öteki pazarları kaybettirecek
“İhracata getirilen yasak ve kotaların her vakit olumsuz sonuçlar doğurmaktadır” diyen EYMSİB İdare Şurası, uçak krizi sonrasında Rusya Federasyonu’na domates ihracatında getirilen kotanın Rusya’ya ihracatta büyük kan kayıplarına yol açtığını, Rusya’ya 2021 yılında 68 milyon dolar olan taze domates ihracatının 2022 yılında 33 milyon dolara gerilediğini, 2023 yılının birinci iki aylık devrinde Rusya’ya yapılan taze domates ihracatındaki düşüşün sürdüğünü, 2022 yılının ocak-şubat devrinde 14 milyon dolar olan ihracatın, 11 milyon dolarda kaldığını, Türkiye’nin Rusya pazarındaki kan kaybını Polonya, Romanya, Almanya ve Hollanda’ya ihracatını artırarak kapattığını, domates ihracatına getirilen yasak kararının Türk domates ihracatçılarının muvaffakiyetlerini örseleyeceğini tabir ettiler.
Rusya’nın kaybını Polonya, Romanya, Almanya ve Hollanda kapattı
Türkiye, 2022 yılında 53 ülkeye 377 milyon dolarlık taze domates ihraç ederken, taze domates ihracatını 2021 yılına nazaran yüzde 4 artırmayı başardı.
Domates ihracatındaki artış 2023 yılında da sürdü. Türkiye’nin 2022 yılının ocak-şubat devrinde 88 milyon dolar olan domates ihracatı, 2023 yılının birebir periyodunda yüzde 44’lük artışla 88,3 milyon dolardan 127,4 milyon dolara çıktı.
Rusya Federasyonu’na domates ihracatında kan kaybeden Türkiye, Rusya pazarındaki kan kaybını Polonya, Romanya, Almanya ve Hollanda’ya ihracatını artırarak kapattı.
Polonya’ya 2022 yılının ocak-şubat periyodunda 8,6 milyon dolarlık domates ihraç eden Türkiye, 2023 yılının birinci iki ayında Polonya’ya domates ihracatını yüzde 167’lik artışla 23,1 milyon dolara çıkardı. Polonya bu performansıyla domates ihracatında başkan pozisyona yükseldi.
Türkiye, 2023 yılının iki aylık periyodunda Romanya’ya domates ihracatını yüzde 54’lük artışla 13,5 milyon dolardan 20,8 milyon dolara yükseltirken Romanya en çok domates ihraç ettiğimiz ülkeler listesinde ikinci sıranın sahibi oldu.
Almanya, 2022 yılının birinci iki ayında Türkiye’den 7,9 milyon dolarlık domates ithal etmişken, 2023 yılının birebir devrinde yüzde 138’lik artışla 18 milyon dolar Türk domatesi talep etti. Almanya, domates ihraç edilen ülkeler listesinde üçüncü sıraya yerleşti.
Türkiye’den 2023 yılının ocak – şubat aylarında Hollanda’ya yapılan domates ihracatı yüzde 89’luk artışla 5,3 milyon dolardan 10 milyon dolara çıktı.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
