Peki zayıf hafızalı olan insanlara neden “balık hafızalı” denir? “Balıkların 4-5 saniyelik hafızaları vardır, sonra her şeyi unuturlar” tezi nasıl ortaya çıkmıştır? Gelin, bir bakalım.
Japon balığı hafızasının sadece 3 saniye olduğu efsanesinin nereden geldiği yahut neden bu kadar yaygın bir biçimde sürdürüldüğü tam olarak muhakkak değil. Lakin bilinen bir şey var ki bir beyni ve hudut sistemi bulunan her canlıda belirli bir zekâ, algı, hisler, hafıza ve şuur bulunmaktadır. Evcil hayvan olarak beslenen birtakım hayvanların, eğitimsiz gözler tarafından değerlendirilip yargılanması sonucu bu tip mitlerin doğduğu düşünülmektedir. Halbuki tüm bu hususlar, ayrıntılı bilimsel araştırmalara muhtaçlık duyan hususlardır.
O vakit Japon balıklarına atılan bu iftiranın aslında gerçek olmadığını gösteren deneylere bir göz atalım:
- 2003 yılında, Plymouth Üniversitesindeki bilim insanları, balıkları eğitmeyi başardı. Deneyde Japon balıkları, sırf bir kola bastıklarında beslendikleri bir kaba kondu. Araştırmacılar kolu günde yalnızca bir saat çalışacak halde kurdular. Balıklar kısa müddette bunun farkına vardı ve her gün tıpkı saatte kola basmayı öğrendi.
- 2009’da Technion İsrail Teknoloji Enstitüsü’nde yapılan bir çalışmada da araştırmacılar, birtakım balıkların hafızalarının en az beş ay olduğunu buldu. Çalışmada Pavlov’un koşullu refleks deneyinin bir gibisi balıklara uygulandı. Balıklara her yem verildiğinde makul bir ses çalındı. Bu da balıkların, çalınan sesi yemle ilişkilendirmelerine neden oldu. Daha sonra balıklar beş ay boyunca doğal ortamlarına bırakıldı. Beş ay geçtikten sonra, ses tekrar çalınınca, balıklar birinci beslendikleri yere geri döndü.
- Ayrıca araştırmalar, balıkların oltaya takıldıklarında acı hissettiklerini, sosyal hiyerarşileri içindeki yerlerini bildiklerini ve daha evvel birlikte vakit geçirdikleri başka balıkları tanıyabildiklerini ileri sürüyor.
Hala ehliyeti olmayanlara duyrulur: Bilim insanları, Japon balıklarına otomobil sürmeyi öğretmişti.
İsrail’de hizmet vermekte olan Ben-Gurion Üniversitesi bünyesinde çalışmalarını sürdüren bilim insanları, Japon balıklarının yabancı bir ortamda bir maksada ulaşıp ulaşamayacağını anlamak istediler. Yapılan çalışmalar sonucunda balıklara özel bir “araba” tasarlayan bilim insanları, yem yardımı ile balıklara bu arabayı sürmeyi öğrettiler.
Evet, yanlış duymadınız. Bir küme Japon balığı, yeme ulaşmak uğruna kendilerine özel tasarlanmış bir arabayı kullanmayı başardı.
İlgili deneylerin ayrıntılarına buradan ulaşabilirsiniz:
Bir öteki değişik olay ise Japonya’da gerçekleşti: Gamer balıklar, beklenmeyen bir atılım yaparak sahiplerinin kredi kartıyla alışveriş yaptılar.
Kurduğu sistemle balıklarına görüntü oyunu oynatan Japon YouTuber Mutekimaru Channel, Twitch’te balıkları ile yayın yaparken oyun birden çöktü. Balıklar oyun çökünce yanlış yerlere tıklayıp kredi kartıyla harcama yaptı.
Balık sürüsü, 15 Ocak’ta Pokémon Violet adlı oyunu oynarken bir arıza meydana geldi. Oyun yanılgı sebebiyle kapansa da hayvanlar hareket edip tuşlara basmaya devam etti.
Balıklar böylece kullanıcı ismini değiştirdi, Nintendo’nun dükkanına girdi, Mutekimaru’nun kredi kartı bilgilerini ekrana yansıttı. Bu esnada Mutekimaru’nun kredi kartından Nintendo cüzdanına 500 yen (yaklaşık 75 TL) eklendi. Balıklar parayla satılan profil ikonlarına da ödeme yaptıktan sonra konsolu kapattı.
Mutekimaru, Nintendo’yla temasa geçtiğini ve “balıkların kusuru sonucuna satın alınan ürünlerin” iadesini istediğini söyledi.
İsimleri Maurice, Lala, Moo, Ponyo olan bu dört balık ayrıyeten dönüşümlü olarak akvaryumda yüzerek 3195 saatte Pokemon Sapphire’i bitirmeyi başarmış ve balıklardan Lala 18 yıldır kimsenin keşfedemediği oyun içi yanılgıyı keşfetmiş. Doğal bu olayda balık zekasından çok tesadüf faktörü ön planda lakin bilimsel deneylerin sonuçlarına bakılırsa kimi küçük hareketleri hiç de tesadüf olmayabilir.
Bunlar, balıkların 3 saniyeden çok daha uzun müddet hatırlayabildiklerini gösteren çalışma ve deneylerden yalnızca birkaçı. Bilgileri tam olarak ne kadar müddetle saklayabileceklerine dair kesin bir cevap olmasa da süresiz olarak değilse de en az dört yahut beş ay olması olasıdır.
Ama Japon balıklarının minik beyinleri yok mu?
Bir balığın beyni, bir insan bebeğinin beyninden 380.000 kat daha küçüktür. Yani küçük olduğu inkâr edilemez. Beyinlerinin küçük olduğu doğrudur ancak daha büyük canlılara kıyasla. Beyinleri, gövdesinin geri kalanıyla orantılı olarak boyutlandırılmıştır ve bu, bir beşerle karşılaştırıldığında birebir derecede küçüktür.
- Kaynaklar: Hepper, IndyTurk
