Rus ordusundan eski bir subay olan Konstantin Yefremov, Ukraynalı savaş mahkumlarının vurulduğu ve tecavüzle tehdit edildiği savlarını doğruladı.
Şimdiye kadar Rus ordusundan konuşan en yüksek rütbeli subay olan Yefremov, BBC’ye, terk ettiği Rusya’nın şu an kendisini vatan haini ve dönek ilan ettiğini söyledi.
Güney Ukrayna’da bir bölgede yaşananları şöyle anlatıyor Yefremov:
“Sorgu, azap, bir haftaya yakın devam etti. Her gün, her gece, bazen günde iki defa.”
Yefremov tekraren ordudan istifa etmeyi denedi. Lakin en sonunda Ukrayna’ya geri dönmeyi reddettiği için işten çıkarıldı ve Rusya’dan kaçtı.
BBC, Yefremov’un temin ettiği askeri doküman ve fotoğrafları kullanılarak onun savaşın başlarında Ukrayna’da, Melitopol kentinin bulunduğu Zaporijya bölgesinde olduğunu doğruladı.
Haber rahatsız edici azap tasvirleri içeriyor.
Bilgisayar ekranından konuşmaya başladığım Konstantin Yefremov’un anlatacak bir öyküsü vardı. O, yakın vakte kadar Rus ordusunun bir subayıydı.
Geçtiğimiz yıl Ukrayna’ya gönderilen eski üsteğmen Yefremov bana orada şahit olduğu, Ukraynalı mahkumlara azap ve berbat muamele dahil işlenen cürümleri anlatmayı kabul etti. Yoldaşlarının işgal edilen bölgelerde yağma yaptığını anlatacak, Rus albay liderliğindeki -insanların tecavüzle tehdit edildiği ve vurulduğu- şiddet içeren sorgu seanslarını tanım edecekti.
Yefremov 20 Şubat 2022’de, Rusya’nın dokuz yıl evvel ilhak ettiği Kırım’a ulaştı. Aslında 42’nci Motorize Piyade Birliği’nin mayın temizleme ünitesinin başındaydı ve çoğunlukla Çeçenistan’daydı. O ve askerlerine “askeri tatbikata” katılmak için Kırım’a gönderildikleri söylenmişti:
“O periyot kimse savaş olacağına inanmıyordu. Herkes bunun yalnızca bir tatbikat olduğunu düşünmüştü. Eminim ki üslerimiz bile bilmiyordu.”
“İstifa etmekten korktum”
Yefremov, Rus askerlerinin üniformalarının işaretlediğini, askeri mühimmatın ve araçların “Z” harfi ile boyandığını hatırlıyor. Günler içinde “Z”, Kremlin’in “özel askeri operasyon” olarak isimlendirdiği şeyin sembolü oldu.
Kendisinin bunu istemediğini sav eden Yefremov anlatıyor:
“İstifa etmeye karar verdim. Komutanıma gittim ve durumu açıkladım. Beni üst rütbeli bir subaya götürdü. O kişi beni hain ve dönek olarak isimlendirdi. Silahımı bıraktım, taksiye bindim ve yola çıktım. Çeçenistan’daki üssüme giderek resmi olarak istifa etmek istedim. Akabinde iş arkadaşlarım aradı ve beni uyardılar. Bir albay beni firardan 10 yıla kadar mahpusa atacağını söylemiş ve polise haber vermişti.”
Yefremov bir askeri avukatı aradığını, onun da kendisine geri dönmesini tavsiye ettiğini belirtiyor:
“Şimdi onu dinlemeyip yola devam etmem gerektiğini fark ediyorum. Lakin mahpusa girmekten korktum.”
Askerlerine katılmak için geri dönen Yefremov “savaş karşıtı” olduğu konusunda ısrarcı. Rusya’nın Kırım’ı ilhakına ya da Donbas’ta dokuz yıl evvel başlayan Doğu Ukrayna’daki savaşa katılmadığını vurguluyor.
Rusya sadece 2014’te bölgedeki ayrılıkçı bir ayaklanmayı örgütlemekle kalmamış, oraya asker de göndermişti.
Yefremov Rusya’nın Suriye’deki askeri operasyonlarına da katılmadığını belirtiyor:
“Son üç yıldır, iki defa savaş yaşanan Çeçenistan’da mayın temizliğiyle ilgileniyordum. Yaptığım işin insanların faydasına olduğunu düşünürdüm.”
Bisiklet ve çim biçme aracı bile yağmalandı
Yefremov süreksiz olarak tüfekli birliğin başına geçirildi. Rusya işgali başladıktan üç gün sonra, 27 Şubat’ta askerleriyle birlikte Kırım’dan kuzeye ilerlemelerinin emredildiğini söylüyor. Maksat Melitopol kentiydi.
Sonraki 10 gün Rus askerlerinin ele geçirdiği hava meydanında kaldılar.
“Askerler ve subaylar alabildikleri her şeyi alıyordu. Bir asker çim makinası aldı. Gururla, ‘Bunu meskene götüreceğim ve çimlerimizi keseceğim’ dedi. Kova, çekiç, bisiklet, hepsini kamyonetlerine atıyorlardı.”
Yefremov, Melitopol hava üssünde çektiği fotoğrafları bize gönderdi. Yanan bina ve nakliye uçağı görünüyor. Yefremov’un kimliğini ve 2022 baharında Ukrayna’da olduğunu doğrulamak için kullandığımız öteki fotoğraf ve dokümanlar de var.
Online haritalama araçları Melitopol’deki hava üssünün fotoğraflarını doğruluyor.
Bir buçuk ay boyunca o ve komutası altındaki sekiz asker, Rus topçu birliğini korudular.
“Tüm bu süreçte dışarıda uyuduk. O kadar açtık ki tavşan ve sülün avlamaya başladık. Bir seferinde bir konuta denk geldik. İçeride bir Rus savaşçı vardı. ‘100’üncü Tugay’daydık ve artık burada yaşıyoruz’ dedi.
“Çok yemek vardı. Buzdolabı büsbütün doluydu. Bir nükleer savaştan kurtulmaya yetecek kadar yemek vardı. Lakin orada yaşayan askerler dışarıdaki gölden avladıkları akvaryum balıklarını yakalayıp yiyordu.”
“Sorgu ve azapları gördüm”
Konstantin Yefremov’un grubu Nisan’da Melitopol’ün kuzeydoğusundaki Bilmak kasabasına, “lojistik merkez” olarak tanım ettiği yeri korumak için gönderildi. Orada, sorgu ve Ukraynalı mahkumlara makus muamele yapıldığına şahit olduğunu söylüyor.
Bir gün üç mahkumun getirildiğini hatırlıyor:
“Bir tanesi sniper olarak biliniyordu. Bunu duyan Rus albay aklını kaçırdı. Ona vurdu, Ukraynalının pantolonunu indirdi ve ona evli olup olmadığını sordu.
“Mahkum ‘Evet’ diye yanıt verdi. Albay, ‘O vakit biri bana paklık sopasını versin’ dedi. ‘Seni bir kıza çevireceğiz ve görüntüsünü karına göndereceğiz’ dedi.”
Yefremov öbür bir gün de albayın mahkumdan birliğindeki tüm Ukraynalı milliyetçilerin isimlerini vermesini istediğini anlatıyor:
“Ukraynalı soruyu anlamadı. Askerlerin Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’nin deniz piyade birliğinden olduğunu söyledi. Bu yanıtından ötürü onun birkaç dişini söktüler.”
Kremlin Rusların şuna inanmasını istiyor: Rusya Ukrayna’da faşistlerle, neo-Nazilerle, ultra milliyetçilerle savaşıyor. Bu yanlış anlatı Rus halkının ve askerlerinin gözünde Ukraynalıların insan dışı olarak görünmesini sağlıyor.
Yefremov, bir Ukraynalı mahkumun gözlerinin bağlı olduğunu söylüyor:
“Albay mahkumun başına silah dayadı ve ‘Üçe kadar sayıp seni başından vuracağım’ dedi. Saydı ve başının yanından ateş etti. İki tarafından da. Akabinde albay ona bağırmaya başladı. ‘Yoldaş albay! Sizi duyamaz, onu sağır ettiniz!’ dedim.”
Yefremov, albayın Ukraynalılara olağan yemek verilmemesini emrettiğini, yalnızca su ve kraker verilmesini söylediğini anlatıyor. Lakin, “Biz onlara sıcak çay ve sigara vermeye çalışıyorduk” diyor.
Mahkumların yerde uyumadığını, askerlerinin onlara geceleri kimse görmeden saman verdiğini söylüyor.
Başka bir sorguda albayın bir mahkumu kolundan ve sağ dizinin altındaki kemiğinden vurduğunu anlatıyor Yefremov. Askerlerinin mahkumun yaralarını sardığını ve “deli albaya değil” öteki Rus kumandanlara mahkumun hastaneye gitmesi gerektiğini, yoksa kan kaybından öleceğini söylediğini anlatıyor.
“Ona Rus üniforması giydirdik ve hastaneye götürdük. ‘Ukraynalı savaş mahkumu olduğunu söyleme. Zira ya tabipler tedavi etmeyi reddeder ya da yaralı Rus askerler seni duyar ve vururlar, onları durduramayız’ dedik.”
Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Yüksek Komiserliği Ukrayna savaşında mahkumlara makûs muamele hadiselerini belgeliyor. Şimdiye kadar hem Rus hem Ukraynalı 400’den fazla savaş mahkumuyla görüşüldü.
BM’nin Ukrayna merkezli müşahede grubunun başındaki Matilda Bogner, “Ne yazık ki savaşın iki tarafından da savaş mahkumlarına azap ve makus muamele uygulandığını gördük” diyor:
“Eğer kıyaslarsak; mahkumiyetin neredeyse her evresinde Ukraynalı savaş mahkumlarına şiddet, azap ve makûs muamele uygulanıyor. Birçok açıdan, Rusya’daki ya da işgal altındaki Ukrayna’daki pek çok bölgede mahkumiyet şartları en berbatı.”
Bogner, Ukraynalı savaş mahkumlarına en makûs azap ve berbat muamelenin genelde sorgu sırasında yapıldığını söylüyor. Elektrikle idam edilebiliyorlar ve iple asarak dövmeye kadar tüm azap yolları kullanılıyor.
“Mahkum edilecekleri yere getirildiklerinde ‘hoşgeldin dayağı’ denilen bir uygulama var. Sık sık açlık ve susuzlukla da karşı karşıya kalıyorlar” kelamlarını ekliyor.
Rus savaş mahkumlarına da dayak ve elektrikle idam uygulanıyor.
Bogner, “Her türlü azap ve makûs muamele memleketler arası hukuk yeterince yasak. İki tarafın da bunu yapması kabul edilebilir değil.”
BBC, Yefremov’un anlattığı azap savlarını bağımsız olarak doğrulayamadı lakin bunlar öteki Ukraynalı mahkumların iddilarıyla örtüşüyor.
Rusya Savunma Bakanlığı ise yorum isteğimize yanıt vermedi.
Hain ve dönek ilan edildi
Yefremov en nihayetinde kendi mayın temizleme ünitesine döndü fakat uzun müddetliğine değil.
“Yedimiz orduyu bırakma kararı aldık” diyor.
Mayıs sonunda, Çeçenistan’da istifa mektubunu yazdı. Lakin birtakım üst seviye subaylar keyifli değildi.
“Beni tehdit etmeye başladılar. Ukrayna’da bir gün bile geçirmemiş subaylar beni korkak ve hain olmakla suçladı. İstifa etmeme müsaade vermediler. Beni kovdular”.
Yefermov ordudan aldığı mektubu gösterdi.
İlk dokümanda “vazifeden kaçmakla” ve Ukrayna’ya geri dönmeyi reddetmekle itham ediliyor. Bu “ciddi disiplin ihlali” olarak tanım ediliyor.
İkinci mektupta Yefremov’un “anlaşmasını bozduğu için ordudan erken çıkarılmasından” bahsediliyor.
“10 yıllık hizmetin akabinde hain, dönek ilan edildim, yalnızca insan öldürmek istemediğim için. Fakat artık özgür bir insan olduğum için memnundum, öldürmek ya da öldürülmek zorunda olmadığım için.”
Yefremov ordudan atıldı. Lakin savaşa geri gönderilme tehlikesi geçmedi.
Eylül 2022’de Rusya Devlet Lideri Putin “kısmi seferberlik” ilan etti. Yüz binlerce Rusya vatandaşı orduya alınarak Ukrayna’ya gitme ihtimaliyle karşı karşıya kaldı.
Daha evvel Ukrayna’da savaştığı için Yefremov kendi haline bırakılmayacağını biliyordu. Bir kaçış planı yaptı.
“Askeralma subayları meskenime gelip otomobillerinde beni bekliyorlardı. Bir daire kiraladım ve orada saklandım.
“Komşulardan da saklandım. Zira komşuların polise saklanan genç erkekleri ihbar ettiği hadiseler duydum. Bunu küçük düşürücü ve kabul edilemez buluyorum.”
Yefremov Rus insan hakları kümesi Gulagu.net’le irtibata geçti ve onlar ülkeyi terk etmesine yardım etti.
Yefremov, Putin’in Ukrayna’yı işgal kararına takviye veren Ruslar hakkında düşündüklerini ise söyle anlatıyor:
“Akıllarından ne geçiyor bilmiyorum. Kandırılmalarına nasıl müsaade veriyorlar? Kendilerini 20 yıldır kandıran adamın bir kelamı ile gidip ölmeye ya da öldürmeye hazırlar. Bunu anlayamıyorum.”
Görüşmemizi bitirirken Yefremov, Ukrayna halkından özür diliyor:
“Tüm Ukrayna milletinden, ellerimizde silahlarla davetsiz konuk olarak meskenlerine girdiğimiz için özür dilerim.
“Çok şükür kimseye ziyan vermedim. Kimseyi öldürmedim. Çok şükür öldürülmedim.
“Ukraynalılardan beni affetmelerini isteme hakkım bile yok. Kendimi affedemem, münasebetiyle onlardan da bunu bekleyemem.”
