Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin başlangıcından evvelki birkaç hafta boyunca, yedi yıldır BBC ofisinde çalıştığım Moskova’nın merkezindeki Zamoskvoreçiye bölgesinde saatlerce yürürdüm.
Şehrin bozulmamış ve huzurlu bu kısmı, benim için Rusya’nın bugününü ve geçmişini bir ortada barındırıyor.
Yüzyıllardır Moskovalılar bu bölgede konut ve işyerleri inşa ederek sakince hayatlarını sürdürüyor, ülkenin idaresini ve gidişatını ise ülke liderlerlerine bırakıyor.
Zamoskvoreçiye’nin etrafında Moskva ırmağı, bir tarafında Kremlin, öteki tarafında ise Stalin devrinde yapılmış heybetli apartmanlar ve 21. yüzyıl gökdelenleri duruyor.
19. yüzyıldan kalma kiliseler ve aristokrat malikanelerlerinin bulunduğu dar sokaklardan oluşan labirent ise geçmişi yansıtıyor.
Geçen yıl Şubat’ta, Ukrayna’nın ikinci büyük kenti Harkov’da doğmuş ve artık Moskova’da yaşayan bir arkadaşım beni aradığında Moskova’daydım.
“Putin hakikaten Ukrayna’ya karşı savaş başlatacak mı?’ diye sordu.
İkimiz de buna inanmak istemedik.
Ancak etrafım Rusya’nın birden fazla vakit şiddetli geçmişinin anılarıyla çevriliyken, savaşın artık kaçınılmaz olduğunu hissediyordum.
Günlük yürüyüşlerimle aslında büsbütün değişen bir dünyaya ve ülkeye veda ediyordum.
Ben ve BBC Rusça Servisi’ndeki meslektaşlarım dahil yüz binlerce kişi işgalin akabinde Rusya’dan ayrıldı.
Ancak Rusya’da kalan çoğunluk için, bilhassa büyük kentlerde hayat çok da değişmedi.
Zamoskvoreçiye’de mağazaların, kafelerin, dükkanların ve bankaların birçok hala açık.
Alışveriş yapanlar artan fiyatlardan şikayet ediyor. Lakin birtakım ithal eserlerin yerini lokal alternatifler almaya başladı.
Kitapçılarda da hala çok sayıda kitap bulmak mümkün lakin “uygun olmadığı” düşünülen kitaplar poşetlenmiş olarak satılıyor.
Araç paylaşım uygulamaları ve servisleri de işlemeye devam ediyor fakat araçların büyük kısmı Çin üretimi.
Uluslararası yaptırımlar Rusya’yı 1990’larda yaşanan ekonomik çöküşün eşiğine getirmedi.
Ancak İrlanda’nın Belfast kentinde yaşayan Rus akademisyen Aleksandr Titov, Rusya’nın kriz halinde olduğunu gözlemliyor.
Bu yavaş yavaş devam eden bir kriz. Lakin daha yakın baktığınızda emarelerini her yerde görebiliyorsunuz.
Ukrayna sonuna yakın ve savaşın sürdüğü Harkov’a yalnızca 80 km uzaklıkta olan Belgorod’da yerli halk cepheye gerçek yol alan askeri kamyon konvoylarının gürültüsüne alışmış durumda.
Rusya’nın, çok sayıda yakın ve ahbaplarının olduğu kenti bombalamalarından rahatsız olsalar bile, bunu göstermemeye çalışıyorlar.
Arkadaşlarımdan biri lokal belediyeler tarafından düzenlenen renkli sokak şenliklerine iştirakin pek güzel olduğunu söyledi.
Ama yereldeki tabipler, savaşta yaralananları tedavi etmekten bıktıkları için toplu olarak işlerini bırakıyor.
Sınırın öteki tarafına yönelik bombardımanın günlük bir rutin haline geldiği küçük hudut kasabası Şebekino’da ise bölge sakinleri kızgın bir biçimde kendilerini terk edilmiş hissediyor.
St. Petersburg’u ziyaret eden yerli bir aile, kendi hayatları alt üst olmuşken, burada hayatın olağan akışında sürdüğünü gördüğünde, şaşkınlık yaşadı.
Estonya ve Letonya hudutlarına yakın Piskov’da ise atmosfer kasvetli. Herkesin savaşın kendileriyle hiçbir ilgisi yokmuş üzere davrandığını duydum.
Kiev’in çeperlerinde yer alan Buça’da savaş hatası işlemekle suçlanan 76’ncı Hava Akın Tümeni, artık burada konumlanıyor.
Ukrayna’da ölen askerlerin gömüldüğü mezarlıkla kent ortasına bir otobüs seferi de konuldu. Birileri, bir köprü altına büyük kırmızı harflerle “BARIŞ” yazmış.
Bir arkadaşım, Finlandiya sonundaki Petrozavodsk kentine giden trende oyun oynayan genç bir kümeye rastlamış.
O sırada Donetsk kentinden bahsedilmiş. Kent şu anda Rusya’da mı yoksa Ukrayna’da mı? Hiç kimsenin bir fikri yok. Halbuki kent, devletleri tarafından işgal edilmiş, daha sonra da yasa dışı bir biçimde ilhak edilmişti.
Savaş hakkında ne düşünüyorlar? Bunun onlarla bir ilgisi yok.
Petrozavodsk ise tatsız geçmişine dönmüş görünüyor. Raflar boş. Yabancı markalar yok ve fiyatlar çok yüksek.
Ruslar Ukrayna’da kendi isimlerine yapılan vahşeti hakikaten destekliyor mu, yoksa hayatta kalmak için yokmuş üzere mi davranıyorlar?
Geçici izlenim ve diyaloglardan direkt bir sonuç çıkarmak kolay değil. Bununla ilgili anket çalışmaları yapanlar ve sosyologlar birtakım çalışmalar yapıp, ölçmeye çalıştı. Lakin Rusya’da bilgi edinme ve konuşma özgürlüğü yok. Münasebetiyle insanların dürüst bir formda yanıt verdiklerini söylemek de imkansız.
Anketlere nazaran Rusların birden fazla savaşı desteklemiyorsa dahi muhakkak karşı da çıkmıyor.
Bu sonuçlar ülke dışında yaşayan Ruslar ortasında öfkeye neden oldu. Ben dahil, Rusya hakkında araştırma yapan ve haber yazan birçok kişi, halkın küçük bir kısmının savaşı faal olarak desteklediğine ve öteki küçük bir kısmının da faal olarak karşı çıktığını düşünüyor..
Sıradan Rusların pek birden fazla ise kendisini ortada bir yerde konumlandırıyor. Seçmedikleri, anlamadıkları bir durumu anlamlandırmaya çalışıyor ve değiştirmek için kendilerini güçsüz hissediyor.
Savaşı durdurabilirler miydi? Şayet daha fazla insan özgürlükleri için ayağa kalksaydı ve Batı ve Ukrayna’dan geldiği belirtilen uydurma tehditlerle ilgili devlet televizyonunun propagandasına karşı çıksaydı, evet.
Rusların büyük kısmı siyasetten uzak durmayı ve Kremlin’in onlar ismine karar vermesine müsaade vermeyi seçti.
Ancak etliye sütlüye bulaşmamak, rahatsız edici ahlaki ödünler vermek manasına geliyor.
Rusların artık, askerlerin okullara girip kendi çocuklarına savaşın âlâ bir şey olduğunu söylemelerinin olağan olduğunu kabul etmeleri gerek.
Din insanlarının savaşı desteklemeleri ve barış için dua etmeyi bırakmaları da artık olağan.
Seyahat etme özgürlüklerinin ellerinden alınmaları, bir dünya vatandaşı olmamaları da değerli değil.
Eskiden okudukları bağımsız haber sitelerinin Kremlin tarafından engellenmesi olağan.
İnfazlarda kullanıldığı kameralara yansıyan balyozun, artık Rus iktidarının simgesi olması, hatta milletvekilleri tarafından Twitter’da paylaşılması da olağan.
İsterseniz gazeteci, isterseniz siyasetçi olun, savaş hakkında ne düşündüğünüzü söylediğiniz için yıllarca mahpusa girmeniz de olağanın bir kesimi.
Rusların neden protesto şovlarında bulunmadığını anket sonuçları değil de, Rusya tarihi daha düzgün açıklıyor.
Devlet Lideri Vladimir Putin’in iktidara geldiği günden beri Rusya’yı tekrar kurmak istemesi, ülkesinin durumunu yine şekillendirip dünyanın hürmet göstereceği bir hale getirmek istemesi bir sır değil.
Konuşmalarında ve kaleme aldığı makalelerde Putin, Rusya’nın hem Doğu’nun hem de Batı’nın bir kesimi olarak dünyada eşsiz bir yere sahip olduğuna olan inancını açıkça ortaya koyuyor. Rusya’nın kendi gelenekleri, kendi dini ve işleri yoluna koymak için kendi yolları var ve hürmet görmek istiyorlar.
Bu ileti yüzyıllar boyunca yankı buldu. Hiçbir karşı niyete ya da değişim beklentisine ise tahammül yok. Putin’in favori sporu judoda rakibin nefesini kesmek üzere motamot.
Putin’in kelam konusu vizyonunu bir bedeli var. Ruslar bunu özgürlükleriyle; Ukraynalılar ise ömürleriyle ödedi.
Rusya, kimi facia ve yıkımların akabinde açıldı ve gelişti.
1989’daki Afganistan’da yaşanan hezimetten sonra Gorbaçov periyodu başladı. Japonya’ya karşı 1905’te kaybetmek, anayasa ıslahatını; 1856’daki Kırım Savaşındaki hezimet de toprak ağalarının buyruğundaki kölelerin kurtuluşunu getirdi.
Anket şirketleri tarafından yapılan çalışmalarda ortaya çıkan sonuçlardan biri de çok sayıda Rus vatandaşının savaşın sona erdirilmesi için barış görüşmelerini destekliyor olması. Ancak bunun Ukrayna’nın bağımsızlığı için ne cins garantiler getireceği net değil.
Er ya da geç bunun bir biçimde yanıtlanması gerekecek ve Ruslar da ülkelerinin yaptıklarıyla yüzleşmek zorunda kalacak.
