Vücudumuzun fonksiyonlarını sürdürmesinde büyük katkısı olan bu sıvı, bilhassa fizikî olarak yüksek efor gerektiren aktiviteler sonrasında daha da vazgeçilmez hale gelir. Lakin toplumda kabul edilen bir gerçek var ki, bu suyun soğuk oluşu bizi her vakit daha âlâ, ferah ve canlı hissettirir.
Peki hayatımızın her anında bizimle olan suyun tadı, nasıl oluyor da ilişkin olduğu ısıya nazaran tat değişimine uğruyor? Bir öbür deyişle soğuk suyu bizim için vazgeçilmez kılan nedir?
Öncelikle tatları nasıl algıladığımıza bir bakalım. Bedenimizin sahip olduğu beş duyu organından biri olan tat; kimyasal bir tepki mu, yoksa zihnimizin bize oynadığı bir oyun mu?
Tat duyumuz, lisanımızın ön, art ya da yan kısımlarında bulunan tat hücrelerinin ve tükettiğimiz yiyecek yahut içeceklerden gelen moleküllerin, bu hücrelere bağlanarak sinyaller göndermesiyle oluşur. Bu sebeple tat, lisanda ortaya çıkan çeşitli kimyasal tepkilerin bir karışımı olarak tabir edilebilir.
Dilimiz; ekşi, tatlı, acı ya da tuzlu üzere birçok tadı algılayabiliyor lakin bu farklı lezzetleri nasıl ayırt edebiliyor?
Tuzluluk tadı, ağzımıza bir besini aldığımız an tat alma hücreleri tarafından saptanır ve bu hücreler, hücre zarlarında bulunan belli proteinleri, kanal misyonu görerek bu tuzun hücrelere girmesine müsaade verir. Devamında duyuyu aksonlara iletmekte vazifeli olan bilgiyi aktarmakta vazifeli kimyasallar (nörotransmitterler), beyne tat bilgisini gönderir.
Ekşilik, doğrudan iyon kanallarını etkileyen biçimde algılanır ve çeşitli asitlerin proteinleri, sodyum yahut potasyum kanallarıyla hücresel bir reaksiyon başlatır.
Acı tat, hücre zarlarındaki potasyum kanallarını bloke ederek algılanırken tatlı olarak algıladığımız kimyasallar, zar resöptörleri üzerinde bulunan belirli başlı bölgelere “kilit ve anahtar” biçimiyle bağlanır. Sonuç olarak bağlanan kimyasallar tüm tatlarda olduğu üzere beyne iletilir.
Günlük hayatımızda birçok içecek tüketiriz ve bunların bir kısmının soğuk olmasını tercih ederken bazılarını da kesinlikle sıcak içmek isteriz.
Her ne kadar soğuk muadilleri olsa da kahve ve çayı ekseriyetle sıcak bir halde tüketmeye alışkınız. Kola, soda ve bira gibi içeceklerin ise sıcak tüketildiğini düşünmek bile müthiştir.
Bunun sebebi; soğuk içeceklerin, tat tomurcuklarını bastırmasıdır. Bir bardak kolayı oda sıcaklığında tüketmeniz halinde, bu tat tomurcukları en doğal formlarıyla ortaya çıkacak ve kola, size alışık olmadığınız biçimde çok daha tatlı gelecektir.
Konu “tatsız” olarak nitelendirilen lakin içtiğimiz vakit lisanımızda elbette tadını hissettiğimiz suya gelince nasıl ilerliyor?
İnsanlar yüzyıllar boyunca suyun tadının, suda çözünmüş mineraller ve tuzlardan geldiğini düşündüler ve bu görüşte çok da haksız sayılmazlardı. Lakin saf suyun tadına bakıldığında, bu suyun bile bir tadı olduğu yadsınamaz bir gerçek. Saf su, fabrikadan çıktığında bir ölçü oksijen ve karbondioksit ile çözünür ve aslında saf zannettiğimiz su bile saf değildir.
İçtiğimiz suyun tadı, kimi sebeplerden farklılaşır. Suyun kokusu hatta gece yatmadan evvel dişlerimizi fırçaladığımız macun kalıntıları bile suyun tadını değiştirir.
Tat ve koku duyuları birbirinden farklı düşünülemez. O an burnumuzun algıladığı kokular, örneğin su içtiğimiz odanın kokusu, içeceğimiz suyun tadını etkileyebilir.
Sabah uyandığımızda veya gece yatmadan dişlerimizi fırçaladığınızda ise diş macunumuzun içinde hangi aromayı barındırıyor olursa olsun, temel olarak nane özünden oluşur. Bu macun kalıntıları tam manasıyla ağzınızdan atılmadıkça içeceğimiz suyun tadı, diş macununun tesiriyle farklılaşabilir ve bu nane tesiri içtiğimiz suyla birleşerek ferah hissettirebilir.
Bunun yanında pak olduğundan son derece emin olduğumuz bardakta bile birtakım hususlar bulunur ve bunlar suya karışır. Tekrar yemek yedikten sonra aşikâr ölçülerde ağzımızda ve lisanımızda kalan modüller, içtiğimiz suyun lezzetini tesirler ve içtiğimiz su özel bir tat alır.
Peki suyun ısısı, tadını nasıl değiştirebilir?
Soğuk su, suyun tadını değiştiren tat tomurcuklarının ve öbür olumsuz faktörlerin bastırılmasında oldukça düzgündür. Su ılık olduğunda ise suyun tadının şekillenmesine sebep olan ağız tadı, suyu bozan partiküller ve tat tomurcukları çok daha fazla açığa çıkar. Bu sebeple soğuk tükettiğimiz bir içeceği, sıcak tükettiğimiz an apayrı bir şey içiyormuş hissine kapılabiliriz.
Bir bardak suya belirli ölçülerde tuz yahut şeker ekleyip, farklı sıcaklıklarda tattığınızda bu farkı açıkça hissedebilirsiniz.
Soğuk suya olan hayranlığımız beden ısımızla ilişkilendirilebildiği üzere ruhsal boyutlara da sahip.
Vücut ısımız yükseldiğinde çoğunlukla susuzluk hissederiz ve bu etkiyi azaltmak için içeceğimiz soğuk su, vücut ısımızı süratli bir halde düşürerek ferahlamamızı sağlar.
Psikolojik manada akla birinci gelen yanıt ise alışkın olduğumuz tatları daha lezzetli buluyor oluşumuz. Dikkat ettiyseniz her daim soğuk su içen bireyler için, mevsim ya da hava şartları; bir öteki yandan sıhhat durumları tesirli olmaksızın suyu soğuk bir biçimde içmeye devam ederler.
