Küçük bir çocukken bu duruma üzülme hali, vakitle yerini yüksek sesle ismimizi haykırmaya bırakmış olabilir. Bilhassa de anne ve babalarımızın kendi çocuklarının isimlerini karıştırması, bir tık üzücü olabiliyor. Kardeşlerimizle isimlerimizin karıştırılması bir yere kadar mantıklı elbette ancak adlarımızı karıştılanlar sadece ailelerimiz değil.
Adımızı bildiğine emin olduğumuz, iş ya da okul arkadaşlarımızın da ısrarla bizimkine benzeyen bir isimle bize seslenmesi daha da hudut bozucu olabiliyor. Ama biliyoruz ki bu anlık yanlışa biz de düşebiliyoruz. Pekala bu durumun sebebi ne olabilir?
Kalabalık ve birden fazla çocuğun bulunduğu bir ailedeki kardeş isimlerini bir düşünün.
Kardeşlere, ekseriyetle birbirine yakın seslerden oluşan isimler uygun görülür. Bu duruma kardeşimle benim adımdan örnek vereyim. His ve Tabiat isimlerinin sadece birinci harfleri birebir. Buna karşın, kaç sefer bana seslenmek isterlerken kardeşimin ismini söylediklerini bir noktadan sonra saymayı bıraktım.
Çocuklara misal seslere sahip isimleri koymak, yazılı olmayan bir kural üzere birden fazla ailede devam eder. Bu isimler sıklıkla da birbiriyle karıştırılır. Duke Üniversitesinden David C. Rubin’e nazaran; birinci sesin birebir olduğu yahut içinde emsal seslerin bulunduğu Eray, Giray, Unsur, İlker gibi adlar karıştırılmaya daha müsait. Bu, sebeplerden sadece bir tanesi.
Yanlış söylenen isimler rastgele seçilmiyor.
Adlarınızı karıştıran beşerler çoklukla etrafımızda yakın bağlantılara sahip olduğumuz kişilerdir. Bu beşerler ekseriyetle annelerimiz, babalarımız, öteki aile büyüklerimiz, eşimiz, dostumuz oluyor. Ekseriyetle insanların diğerlerini zihninden geçirdiğini, en sevdikleri ya da unutamadıkları insanların isimleriyle size seslendiklerini düşünmüş olabilirsiniz.
1700 şahısla gerçekleştirilen bir araştırmanın sonuçları, Memory and Cognition mecmuasında yayımlanıyor. Söz konusuyanlış söylenen adın gelişigüzel seçilmediği, muhakkak bir kümedeki isimlerden seçildiği vurgulanıyor. Duke Üniversitesinden David C. Rubin’e göre; karıştırılan isimler, ortak bağlantı havuzundan kazara söyleniyor. Ayrıyeten yaş ve cinsiyetin, bu karışıklığa sebep olan faktörlerden olmadığı vurgulanıyor.
Aslında bu, ufak bir bilişsel hata.
En yakınımızdaki insanların isimlerini karıştırmak; hafızamızın bu isimleri kategorize etme ve depolama biçimiyle ilgili yarattığı, kozmik bir bilişsel yanılgı. Bunu bir örnekle açıklayalım: bir ailenin Nihat ve Zeynep adlarında hem erkek hem de kız çocukları olduğunu düşünelim.Adların birbirine benzemediği bu senaryoda tekrar çocukların isimleri karıştırılıyor.
Bunun sebebi de seslenilen isimlerin neyi temsil ettiği ve seslenen şahsa neyi çağrıştırdığına bağlı bir durum. Yani bir anne, kızına seslenecekken isimleri birbirine benzemese bile oğlunun ismiyle kızına seslenebiliyor. Bu iki isme sahip kişi, seslenen kişinin çocukları. Yaniseslenen kişi için aynı ilgi kümesinde yer alıyorlar.
Sonuç olarak bu durumun birden fazla etkeni var.
Aynı bağ kümesindeki birbirini çağrıştıran isimler ana sebep. Öteki bir kıymetli sebep de ilişki kümesindeki ünite fazlalığı. Yani sadece anne babalarımız kardeşlerimizle bizim isimlerimizi karıştırmıyor.
Bir de aile büyüklerinizi düşünün. Ne çok isim var değil mi? Onların da sizin isminiz yerine anne babanızınhatta kuzenlerinizin ismiyle size seslendikleribir anınız olmuştur kesinlikle.
Bunun sebebini öğrendiğimize nazaran tahminen de artık bu durumu yaşadığımızda farklı bir bakış açısıyla daha az reaksiyon vereceğiz.
- Kaynaklar: Scientific American, National Public Radio
