Konda’nın Aralık 2020’de yayınladığı ‘Deprem Raporu’nda yer alan bilgilere nazaran araştırmaya iştirak sağlayan bireylerin %42’si yaşadığı binanın sağlam olduğunu düşünüyor. %34’lük bir kesim yaşadığı bina hakkında bilgi sahibi olmadığını belirtirken, %24 ise binasının sağlam olmadığını söylüyor.
Ancak yeniden birebir araştırmada, yaşanan binaların denetim ettirilip ettirilmediği sorulduğunda ise yalnızca %19’luk kısım binasının denetim edildiğini söylüyor. Geri kalan %81’lik kesim binasını denetim ettirmediğini belirtiyor.
Bizimki üzere topraklarının büyük çoğunluğu fay sınırları üzerinde, zelzele bölgesinde olan bir ülkede her yapının denetlenmesi ve zelzeleye güçlü hale getirilmesi gerekiyor;
Türkiye topraklarının büyük kısmı, deprem jenerasyonu üzerinde bulunuyor. Bilhassa Ege, Marmara, Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerimizin neredeyse tamamı zelzele riski taşıyor.
Bu bölgeler nüfus yoğunluğu fazla olan büyük şehirlerimizle dolu. Üstelik kentlerin yapı stoklarının durumu da ne yazık ki içler acısı. Ülkemizi sarsan son zelzeleler de bir defa daha gösterdi ki sağlam bir bina, hayat demek.
Bir binanın sarsıntıya sağlam olup olmadığı hangi kriterlerle anlaşılıyor?
Bir binanın sarsıntıya güçlü olup olmadığının anlaşılması için binanın tabanının, temelinin, kirişlerinin, duvarlarının, kolonlarının ve statik özelliklerinin kıymetlendirilmesi gerekiyor. Tüm bu incelemelerin mimar ve mühendis üzere meslek kümelerinden profesyoneller tarafından yapılması gerekiyor.
Süreci kısaca özetlemek gerekirse birinci olarak bir mimar ya da mühendis tarafından ön müşahede gerçekleştiriliyor. Bu ön müşahedede binanın durumuna nazaran mevcut meselelerin bir kısmı tespit edilebiliyor. Sonrasında röntgen çekme ve karot alma üzere usuller kullanılıyor. Tüm incelemeler sonrası ise binanın risk durumuna dair rapor düzenleniyor.
Peki binalarımızın zelzeleye sağlam olup olmadığını öğrenmek için ne yapmak gerekiyor?
Bunun için temelde iki farklı yol var; resmî kurumlara başvurmak ya da özel bir şirket ile yola devam etmek.
Seçim yaparken belirleyici etkenlerin başında ise ne yazık ki ‘sonuca nazaran ya binam yıkılırsa‘ korkusu. Bu sebeple pek çok kişi resmî kurumlara başvurmak yerine özel şirketleri seçiyor.
Özel bir şirket ile anlaşıldığında süreç nasıl ilerliyor?
İlk olarak şirkete bağlı mimar/mühendisler binayı ziyaret ederek ön müşahede gerçekleştiriyor. Binanın ana taşıyıcı kolonlarından, kirişlerinden ve döşemelerden karot alınarak alınan örnekler laboratuvar ortamında inceleniyor.
Bina üretiminde kullanılan demirlerin durumuna göz atmak ve görünmeyen bölgelerin durumunu pahalandırmak için bina röntgeni çekiliyor. Ayrıyeten sıyırma süreci ile de korozyona uğrayan yapı elemanları varsa tespit ediliyor. Tüm bu süreçler sonrasında yapıdan elde edilen bilgiler ile bir üç boyutlu simülasyon hazırlanıyor; rapor oluşturuluyor.
Raporda binanın genel durumuna, hangi bölgelerinin zayıf, hangi bölgelerinin güçlü olduğuna, sarsıntıya ne kadar güçlü olduğuna dair ayrıntılı bilgiler yer alıyor. Ayrıyeten rapor, alınması gereken tedbirlere dair de bilgi sunuyor. Süreci yürüten şirketin, binanın bulunduğu tabanı de incelemesi hayati değer taşıyor.
Diğer seçenek olan resmî kurumlarla ilerlemek istersek neler oluyor?
Bu noktada bireylerin bağlı oldukları belediye, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Vilayet Müdürlüğü, Kaymakamlık üzere resmi kurumlara başvurması gerekiyor. Bu resmî müracaat sonrası gelen teknik takımlar tıpkı yollar ile binanın testini gerçekleştiriyor.
Ancak nihai kontrol yetkisi bakanlıkta olduğundan ağır hasarlı çıkan binalar için tahliye ve yıkım kararı çıkabiliyor. Yıkım kararının çıkmadığı senaryoda bile şayet binada sorunlar mevcutsa daha ayrıntılı inceleme için bakanlıkça yetkilendirilmiş olan yapı kontrol firmalarına başvurulması istenebiliyor.
Fakat tahliye ve yıkım kararları olmaksızın bina kontrolü yaptırabileceğiniz belediye projeleri de var;
Örneğin İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin yürüttüğü Bina Tespiti Projesi, büsbütün fiyatsız olarak binaların hasar tespitlerini yapıyor. Hızlı tarama testi için belediye takımları binaları ziyaret ederek testi gerçekleştiriyor. Akabinde 10 gün üzere bir müddet içerisinde sonuçlar iletiliyor.
Bu formül ile testi gerçekleştirilen binalar riskli yapı ilan edilmiyor; bir yıkım ya da tahliye kararı da çıkmıyor. Testin gayesi mesken sahiplerini bilgilendirmek ve kentin yapı stoğu durumunu belirleyebilmek. Hatta İBB Sarsıntı Risk İdaresi ve Kentsel Güzelleştirme Dairesi Lideri Hasret Tut bu hususta açıklama yaparak binalarını teste sokmaktan çekinenlerin korkmaması gerektiğini; bu süreçle bir yıkım ya da tahliye kararı çıkmayacağını vurguladı.
Siz de şayet İstanbul’da yaşıyorsanız buradan proje ayrıntılarına göz atabilir; farklı vilayetlerde devam eden benzeri projeler olup olmadığını öğrenmek için yaşadığınız kentin belediyesinin resmi web sitelerini ve toplumsal medya hesaplarını tarayabilirsiniz.
Depremzede vatandaşlarımıza takviye vermek isterseniz;
Bir binayı sarsıntıya sağlam hale getirmenin en sağlam yollarından biri olan sismik izolatörleri anlattığımız görüntümüze göz atmak isterseniz;
Tüm ülkemizi derinden sarsan sarsıntı felaketi sonrası psikolojimizi nasıl düzelteceğimizi bir uzmanla konuştuk;
