Müşterileri ortasında Tencent, Alibaba, Baidu üzere internet devi şirketlerin bulunduğu China Renaissance Holdings’in kurucusu ve Çin’in teknoloji kesiminin en kıymetli isimlerinden milyarder Bao Fan geçtiğimiz ay ortadan kayboldu.
Bao’nun sırra kadem basışı şirketin ” Çin Halk Cumhuriyeti’ndeki kimi yetkililer tarafından yürütülen bir soruşturmada işbirliği yaptığını” duyurmasından günler evvel gerçekleşti
Şimdiye kadar hükümetin hangi ünitesinin soruşturmayı yürüttüğü, soruşturmanın ne hakkında olduğu ve Bao ile ne cins bir alakasının olduğuna dair bir açıklama olmadı.
Geçtiğimiz yıllarda Alibaba’nın başındaki Jack Ma da dahil olmak üzere birtakım Çinli iş insanları kayboldu.
Milyarderler kadar dikkat çekmese de, örneğin hükümet aykırısı protesto ya da insan hakları aksiyonlarında rol oynadıktan sonra ortadan kaybolan Çin vatandaşları da var.
Bao’nun kayboluşu, dikkatleri bir defa daha, Devlet Lideri Şi Cinping’in ülke ekonomisindeki nüfuzunu artırmak isterken müracaat ettiği yollardan birisinin bu olduğu tarafındaki görüşlere çekti.
Çin’in en üst yasama organı Ulusal Halk Kongresi’nim (NPC), bütçenin de konuşulduğu yıllık genel şurası geçtiğimiz günlerde yapıldı ve Çin’in finansal düzenleme sisteminde yıllardır en büyük revizyon duyuruldu.
Buna nazaran pek çok finansal kesimi izlemek üzere yeni bir düzenleyici ünite kurulacak. Yetkililer, bu uygulamanın, birden fazla kurumun Çin iktisadını farklı açılardan denetim etmesi nedeniyle kaynaklanan trilyonlarca dolar kıymetindeki boşlukları kapatacağını söyledi.
Fosun International
Sadece 2015’te, İngiliz Premier Lig futbol ekibi Wolverhampton Wanderers’ın da sahibi olan Fosun International’un idare şurası lideri Guo Guangchang dahil en az beş üst seviye yönetici ulaşılamaz oldu.
Guo, Aralık ayında ortadan kayboldu. Tekrar ortaya çıkmasından sonra şirketi onun soruşturmalara yardımcı olduğunu açıkladı.
İki yıl sonra Çinli-Kanadalı iş insanı Xiao Jianhua, Hong Kong’taki lüks bir otelden alındı. Çin’in en güçlü insanlarındandı ve geçtiğimiz yıl yolsuzluk suçlamasıyla mahpus cezasına çarptırıldı.
2020 yılının Mart ayında emlak hükümdarı Ren Zhiqiang, Şi Jinping’e pandemiyi yönetme biçimiyle ilgili “palyaço” dedikten sonra ortadan kayboldu. Sonraki yılsa tek günlük bir mahkemenin akabinde Ren de yolsuzluk suçlamasıyla 18 yıl mahpus cezasına çarptırıldı.
Alibaba
Ortadan kaybolan en güçlü kişi Alibaba’nın kurucusu milyarder Jack Ma idi.
O devir Çin’in en güçlü insanı olan Ma, 2020 sonlarında ülkenin mali kontrollerini eleştirdikten sonra ortadan kayboldu.
“Halk refahı” fonuna 10 milyar dolar bağışlamasına karşın iki yıldan fazla vakittir Çin’de görünmedi. Rastgele bir cürümden ceza da almadı.
Geçtiğimiz aylarda Japonya, Tayland ve Avustralya’da görüldüğü bildirilse de Ma’nın nerede olduğu tam olarak bilinmiyor.
Çinli yetkililer, ülkenin en güçlü beşerlerine yönelik atılan adımların tamamının yasal tabanlara sahip olduğu konusunda ısrarcı. Yolsuzluğun kökünü kurutacaklarını da sık sık lisana getiriyorlar. Lakin bu aksiyonlar artık dünyanın en büyük iktisadı olan ülkenin liberalleşme iklimine de muhalif.
Söz konusu liberalleşme açılımı, muazzam servetleriyle hatırı sayılır bir güce sahip multi-milyarderler jenerasyonunun yaratılmasına da yardımcı oldu.
Şi Cinping’in tesiri
Çin’i takip eden uzmanlara nazaran Şi’nin idaresi altındaki Çin Komünist Partisi bu gücü geri elde etmek istiyor ve bu da birden fazla vakit bir esrar perdesi altında vuku buluyor.
Teori şöyle: Büyük işletmeler, bilhassa de teknoloji sanayisi, Şi’nin selefleri Jiang Taban ve Hu Jintao periyotlarında güçlerine güç kattıklarını gördü.
Bunun öncesinde ise Pekin’in odaklandığı şeyler ordu, ağır sanayi ve lokal idareler üzere klâsik güç merkezleriydi.
Şi, bu alanlarda sıkı kontrolünü sürdürürken, ekonomiyi daha da fazla denetim altına almak için odağını da genişletti. Şi’nin Ortak Refah siyaseti, teknoloji sanayisinin detaylı incelemeye tabi olmasıyla birlikte pek çok sanayiyi de kıskaca aldı.
Economist mecmuasının araştırma ünitesi Economist Intelligence Unit’te (EIU) misyon yapan Nick Marro, “Bu tip hadiseler, bazen bilhassa muhakkak bir bölüme yahut çıkar kümesine daha geniş bir ileti gönderecek formda düzenleniyor” diyor.
Marro, Şi’nin idare stilinin değerli bir özelliği olarak vurguladığı “ekonominin muhakkak bir kısmı üzerinde denetim ve otoriteyi merkezileştirme girişiminin” tam da bu sıkıntıyı yansıttığını söylüyor.
Küresel bir danışmanlık firması olan Albright Stonebridge Group’ta Çin ve teknoloji siyaseti lideri Paul Triolo ise, Pekin’in büyük teknoloji platformlarının, kendi markalarını ve tesirlerini geliştirmemeleri istikametinde geliştirdiği odağı sürdürdüğü görüşünde.
Ortak Refah
Ortak Refah yaklaşımında hukukun üstünlüğü ve kuralların hem varlıklı hem de yoksul için geçerli olması gerektiği de kilit bir değere sahip.
Pekin, siyasetin genişleyen servet açığını daraltmayı amaçladığını savunuyor. Birçok kişi de bunun, ele alınmadığı takdirde Komünist Parti’nin pozisyonunu baltalayabilecek kıymetli bir sorun olduğu konusunda hemfikir. Ülkede artan bir eşitsizlik hakim. Şi’nin sosyalist köklere yaklaşmayı savunan radikal solcuların baskısıyla karşı karşıya olduğu da söyleniyor.
Milyarder insanların ortadan kayboluşları hakkında Pekin’in iş dünyası yaklaşımına dair duyulan telaşlar, kıymetli öteki istenmeyen sonuçlara da neden olabilir.
Bazı Çin uzmanları, hükümetin doğabilecek potansiyel güzel işletmelerin de önüne geçebileceğinden bahsediyor.
Triolo, “Pekin’in teknoloji milyarderlerini maksat alması, Jack Ma olmak isteyen teşebbüsçüler üzerinde baskı yaratabilir” diyor.
Şi ise iş dünyasındaki bu hassaslığın farkında üzere görünüyor. Kongre’de bu hafta delegelere yaptığı konuşmasında özel bölümün Çin için kıymetini vurguladı.
Ancak özel işletmeleri ve girişimcileri de “zengin ve sorumluluk sahibi; güçlü ve dürüst; güçlü ve sevgi dolu” olmaya çağırdı.
İşletmeleri takip edecek yeni kuruluşun duyurulmasının yanı sıra, bankacılara da batılı meslektaşlarının “hedonist” yaklaşımlarına uymamaları istikametinde ihtar yapıldı.
Analistlere nazaran bu, finansal sistemin Şi’nin dümeninde olduğunun bir göstergesi.
Marro, bununla alakalı şunları söylüyor:
“Geçen aylarda Ortak Refah gündeminin, kıdemli yöneticilerin aldığı bonuslar ve ödemelerde olduğu üzere idare takımlarıyla çalışanlar ortasındaki fiyat farklılıklarında da finansal hizmetlere gerçek kaydığını gördük.”
Milyarderlere yönelik baskısının, Şi’nin iktidar üzerindeki denetimini arttırıp arttırmayacağı şimdi aşikâr değil.
Yine de risk altında olan şey, katiyen Çin’in finansal piyasalara, işletmelere ve nihayetinde bir bütün olarak iktisada olan itimadı.
