Hepimizin kurak olarak bildiği kumlarla kaplı çöllerde 36 milyon yıllık balina fosilleri ortaya çıkmıştı. Ezberbozan bu durum, hepimize imkansız üzere geliyor olabilir lakin değil! Bu hadise sadece bizim başımızı karıştırmakla kalmayıp bilim dünyasını da hayrete düşürmüştü. Acaba bulunan bu fosiller, şimdiki balinaların evrimleşmeden evvelki ataları olabilir mi?
San Marcos Ulusal Üniversitesinde paleontolog olan Mario Urbina, son örneğine Peru’da rastlanan bu dev canavarların 36 milyon yıl önceye ait olduğunu kestirim ediyor. Ica bölgesinde yer alan Ocucaje Çölü’nde de 2021 yılında kuru kayalardan çıkan bir balina fosiline rastlanmıştı. “Ocucaje Avcısı” isminin verildiği bu fosil, 43 milyon yıl önceye ilişkin dört ayaklı bir balina cinsiydi. ‘Dört ayaklı’ ve ‘balina’ sözleri birbirine bir ışık yılı kadar uzak görünüyor olabilir ama bu araştırmalar sonucunda balinaların toynaklı hayvanlardan evrimleştiği kanısına varılmıştı.
Çöllerde izlerine rastlanan balıkların neden bu bölgelerde olduğu da merak konusu. “Balina Vadisi” olarak isimlendirilen Mısır, neden balina fosilleriyle dolu?
Mısır’ın Fayyum kentinin etrafındaki çöllerde, dünyanın bilinen en eski balina fosilleri bulunmuştu. Araştırmacılar, bu fosillerin en az 40 milyon yıllık olduklarını iddia ediyor. Pekala ancak bu fosiller nereden geliyor?
Uzun vakit bölgede araştırma yapan beşerler, Kuzey Afrika’nın milyonlarca yıl evvel okyanus suları ile kaplı olduğunu bilimsel bilgilerle ispat ettiler. Binlerce yıldır çöl olan kurak bölgelerin bir vakitler sulak bir arazi olması kulağa çok garip geliyor değil mi?
Bölgedeki jeolojik araştırmalar beklenmedik sonuçları ortaya çıkarmıştı. Kumların altında devasa bir delil bulundu fakat bu kalıntılar hiçbir denize ait değildi.
Araştırma, birkaç ay karada ekipmanlarla birlikte devam etti. Daha sonra uydudan gözlemlenen bölgedeki görüntü bir oldukça şaşırtıcıydı. Çölün altında muazzam bir havza vardı, yakınlarda da bir öbür havza tespit edilmişti. Daha evvel bu havzaların kıyıları boyunca eski insanlara ilişkin yerleşim alanları da bulunmuştu. Bu gelişmelerden sonra ise insanların neden yaşamak için bu bölgeyi seçtikleri açığa çıkmış oldu.
Eskiden Michigan Gölü’nün yarısı kadar olan 110.000 km² alana yayılmış ve tatlı su barındıran etkileyici büyüklükte bir göl vardı!
Yapılan araştırmalar, gölün 250 bin yıl evvel Nil Irmağı baskınından oluşan bir göl olduğunu gösteriyor. Anlaşılan o ki su, toprakta bulduğu çöküntüye atak ederek çöküntüyü doldurana kadar durmamıştı; bu türlü bir olayın nedeni yağmur olabilirdi. Zira o periyotlar Afrika’nın iklimi tropikaldi ve çok yağış alan bir bölgeydi.
Dev göl, çölü yaşanabilir bir hale getirmişti.
Hayvanlar ve beşerler, bu gölün etrafına bir hayat alanı oluştursa da vakit geçtikçe iklim değişikliğiyle birlikte göl de yavaş yavaş kurudu. Bölge, elbette su yok olur olmaz birden çöle dönüşmemişti. Bu, yavaş yavaş gerçekleşen bir olaydı. Bu sırada bahis ile ilgili yapılan araştırmaların birçok, Sahra Çölü’nün 6.000 yıl evvel yemyeşil bir bölge olduğunu kanıtladı.
Tatlı su artık yok olduğuna nazaran, bölgeyi canlı tutan şey neydi?
Bu sorunun karşılığı: Nehir sistemi. Hepimizin aklına tek bir ırmak geliyor değil mi? Lakin bölgenin oluşumunda rol oynamasına karşın bu ırmak Nil değildi!
Araştırmacılar, çölün Batı bölümünde en geniş hudutları 2,5 km’ye ulaşan ve karada başlayıp okyanusun derinliklerine uzanan geniş bir kanyona rastladılar. Birebir kıtada vakit ilerledikçe kanyonun daha derin kısımlarına ulaşıldı. Bütün bunlar, Sahra bölgesini besleyen en az bir ırmağın olduğu bilgisini veriyordu. Daha sonra da bunun aslında 500 km’den uzun olan bir “nehirler sistemi” olduğu doğrulandı.
Bu ırmakların kaynağı ise birbirlerinden bağımsızdı. Biri Sahra’nın batısındaki Atlas Dağları’ndan, başkası de merkezindeki Hoggar Dağı’ndan akıyordu. Nehirler akıp hızlandıkça birlikte Tamanrasett ismi verilen dünyanın en uzun 12. ırmak sistemini oluşturdular. Irmakların seyahati Moritanya’da sona eriyordu. Lakin araştırmacılar, ırmak sisteminin daimi olmadığını düşünüyorlar. Bu sistem, son 245 bin yıldır orta sıra yok oluyordu.
Bu sistem, kurak yerlerin beslenmesini sağlamıştı.
Bahsettiğimiz su kalıntılarının kaynağının hala çölde olduğuna dair bilgiler var. Evet, Sahra’nın ünlü vahaları, yer altı suyundan besleniyor ve kumların altında akmaya devam ediyor! Dahası burası ortada bir yağmur alıyor ve bölgenin canlanmasına yardımcı oluyor: Yani günümüzde bile Sahra Çölü, düşündüğümüz kadar kurak değildir.
Tarih öncesi çağlarda bölge büsbütün farklı bir yerdi.
Mısır’daki Wadi Al-Hitan bölgesi, paleontologlar için çok ünlüdür. Zira burası, evvelden burada bir okyanus olduğunu düşündüren kalıntılara sahiptir. En farklı buluntular ortasında ise balinaların fosil kalıntıları var. Bu keşiflerle birlikte bölgeye “Balina Vadisi” ismi verildi. Balinaların yanında bölgede çok fazla köpek balığı dişlerine de raslanmaktadır.
Daha garibi ise balinaların kara hayvanı olabileceği!
Balinalar, aslında vakitle deniz hayvanına evrildiğini gösteren kalıntılar bırakmışlardır. Hayvanların vücudunda vakitle değişime uğrayan fosiller ise bu kanıyı destekliyor. Bulgulara nazaran, balinaların cetlerinin dört bacağı olduğu ve manzaralarının günümüzdeki hallerinden tamamen farklı olduğuydu. Bulunan kafatasları ise günümüzde yaşasalardı nasıl gözükeceklerine dair ipucu veriyor.
Bu bölgeler denizken nasıl çöl oldu?
Bunun kolay bir karşılığı var: doğal iklim değişikliği. Daha evvelce yemyeşil bir alana sahip olan Sahra’nın, giderek Buzul Çağı’nın Kuzey Yarımküre’ye denk gelmesi ile Kuzey Afrika sıcak çağlarda kurumaya başladı, bu da doğal olarak iklim değişikliğini beraberinde getirdi.
Basit bir formda söz edilecekse, vakitle ağaçlar da erozyon sebebiyle aşınarak yok olmuş ve çölleşme bu bölgede tamamlanmıştır. MIT, Columbia Üniversitesi ve farklı öğretim kurumlarında mevzuyu araştıran araştırmacılar, ani iklim değişikliğinin Kuzey Afrika’nın tamamında yaşandığını keşfettiler.
The Guardian’ın haberine nazaran Sahra Çölü, yaklaşık 55 milyon yıl evvel 50 metre derinliğinde bir denizdi. Kulağa çok garip gelse de bilim insanları bu bölgede araştırma yaparken pek çok fosille karşılaşıyorlar. Paleontolog Maureen O’Leary, araştırmaları sonucunda 1.6 metre uzunluğunda kedi balığı ile 12.3 metre uzunluğunda deniz yılanı fosili keşfetmiştir.
Bulunan fosiller ortasında balinaların sayısı şaşırtan derecede fazla.
Feyyum bölgesinde rastlanılan 10 fosilin de Basilosaurus tipi balinalara ilişkin oldukları tespit edildi. Bu çeşit, yaklaşık en geç 45 milyon yıl evvel yaşayan, yeryüzündeki dev balina tiplerinden birisidir. Tip olarak da yunuslara benzediği söylenmektedir. Bizim bildiğimiz balinalar üzere hava alabilecekleri deliklerine rastlanmayan bu çeşitlerin, nefes almak için başlarını sudan çıkarmaları gerektiği düşünülüyor.
İnsansı varlıkların fosilleri de bulunmuştu.
Uluslararası Tabiat Müdafaa Birliği’nin bilgilerine bakıldığında bölgede Hominin olarak isimlendirilen, beşere benzeyen varlıkların fosillerine de rastlanmıştır. Bölgede yer alan Katrani Dağı’nda bu fosillerin yanı sıra, fillerin, timsahların ve Afrika’daki göğüslü hayvanların atalarına rastlanacağı da kuvvetle mümkün. Mısır idaresi, bölgeyi bu yüzden muhafaza altına aldı. Her yıl binlerce turist ise bu bölgeyi ziyaret etmekte.
Peru’da da benzerine rastlanan fosillerde balinaların birinci atası olduğu düşünülen 36 milyon yıllık kafatasına rastlandı.
Peru Ulusal Üniversitesinden paleontolog Rodolfo Salas ise bulmuş oldukları fosilin, günümüzdeki balinaların atası olabileceğini lisana getiriyor. Fosile bakıldığında sivri ve uzun dişlerinin hala yapısını koruduğu ise oldukça dikkat alımlı. Bunun sebebinin, öldüğünde kafatasının denize batarak yıpranmadan korunduğu kuvvetle mümkün.
Sahra’da yaklaşık 17 bin balık fosili de bulunmuştur.
Acasus Dağları’nda bulunan balık fosillerinin 11 bin yıl evvelki balıklara ilişkin olduğu tespit edildi. Bölgede çok fazla yayın ve tilapi çeşidi balık bulundu. Bu buluntular ise antik çağlarda bölgede balıkçılığın yaygın olduğuna dair işaretler veriyor. Bu fosillerin yanı sıra bölgedeki kuşlar, sürüngenler ve memelilere ilişkin kalıntılar da vardır. Araştırmalar sonucunda ekde edilen bir kestirime nazaran memelilerin sayısının arttıkça balıkların da yavaş yavaş yok olduğudur.
Bilim insanları, ilk deniz memelilerinin 55 milyon yıl önceye kadar kara hayvanlarından evrildiğini ve buna hepimizin bildiği dinozorlar da dahil olmak üzere bir asteroid çarpmasından 10 milyon yıl sonra gerçekleştiği konusunda hemfikirler.
