Doğal afetlerden biri olan zelzelenin acısı çok taze ve yalnızca sarsıntısı yaşayanlar değil bu zelzeleye direkt ya da dolaylı olarak şahit olan toplumun bütün kesitleri bu sarsıntıdan etkilendi. Lakin birçoğumuz, üzerinden az bir zaman geçmesine karşın güya hiçbir şey olmamış üzere işe gitmek, hayatımıza devam etmek zorunda kalıyoruz.
Travma, bireyin fizikî ve ruhsal bütünlüğünü derinden tehdit eden olay ya da durum olarak tabir edilir. “Toplum da yaşayan bir organizmaya benzer” anlayışından yola çıkılarak toplumun da travma yaşama ihtimali olduğundan bahsediliyor. Zira başımıza gelen bu durum, yaşam alanımızı tehlikeye attı; kendimize olan itimadımızı, öz hürmetimizi, öteki insanlara olan itimadımızı azalttı. Bahsedilen belirtiler travma sonrası gerilim bozukluğunun belirtilerine benzeri ve toplumun birçok bölümünde görülür.
Birçoğumuz toplumsal travma yaşıyor olabiliriz.
En değerli ayrım, kişisel travmada tek bir kişi etkilenirken toplumsal travmada birçok insanın etkilenmesidir. Yaşadığımız zelzelede ise bu sayının yüz binlere ulaşabileceği iddia ediliyor. Toplumsal travma yaşayan toplumlarda en çok görülen hislerden biri de güvensizliktir.
Yaşanan olaylar toplumdaki dayanışmayı artırıyor üzere görünse de o bölgelerde güvenliğin sağlanmasının güç olması toplumsal bağların zayıflamasına neden oluyor. Zelzele olmayan bölgelerde bile depremin tekrar yaşanma ihtimalinin olması, dert ve dehşet yaratıp insanlardaki ümitsizlik hissini artırabilir. Umutsuz hisseden bu bireyler bu hislerden kaçınmak için alkol, uyuşturucu üzere çeşitli ziyanlı alışkanlıklar edinebilirler.
Toplum olarak yaşadığımız bir şey daha var: Survivor Guilt(Hayatta Kalanların Suçluluğu)
Yaşanan zelzelelerin akabinde birçoğumuz yediklerimiz, içtiklerimiz, giydiklerimiz hülasa sahip olduğumuz bütün imkanlar için utandık ve tahminen de kullanmayı reddettik. Dahası yaşadığımız için hatalı hissettiğimiz vakitler, ölenlerle birlikte ölmek istediğimiz zamanlar oldu. Bunun aslında psikolojide bir karşılığı bulunuyor: Survivor guilt/sendromu yani hayatta kalanın hissettiği suçluluk sendromu. Belirtileri (flashback’ler, intihar kanıları, motivasyon eksikliği, iştahta azalma/artma) genel olarak travma sonrası gerilim bozukluğuna misal.
Bu sendrom, genelde felaketlerden sağ kurtulanlarda görülür. Savaşlarda hayatta kalmayı başaran askerleri, terörist taarruzlarından kurtulanları ve natürel ki doğal afetlerden kurtulanları buna örnek verebiliriz. Bu bireyler kaybettikleri bireylerin acısını hisseder ve yaşananlar için kendilerini suçlarlar. Bunu pandemide de yaşamıştık. Bilhassa sıhhat çalışanları üzerinde yapılan çalışmalarda onların, pandemi periyodunda bu duyguyu ağır bir halde hissettikleri görülüyor.
Toplumsal travma ve survivor guilt ile daha sağlıklı başa çıkma stratejileri de bulunuyor.
Söz konusu travmaların tesirlerini hafifletmek için yapılması gereken birinci şeylerden biri, kendine bakımdır. Bu da sistemli uyku, idman, sağlıklı beslenme ve meditasyon üzere aktivitelere değer vererek yerine getirilebilir. Bunun yanında alınan sosyal dayanak ve eş desteği de çok değerli. Bu dayanak de birden fazla vakit aile, arkadaşlar yahut terapistler ile olaylar hakkında konuşmakla edinilir.
Önem verilmesi gereken öteki şeylerden biri de olumlu düşünme. Böylesi güç bir zelzelede bu biraz sıkıntı olsa da olayların olumlu bir formda ele alınarak, olay hakkında umutlu ve olumlu bir bakış açısı geliştirilirse travmadan ötürü oluşan gerilim ve korku yükü bir nebze azalabilir. Gerilim yükünü azaltan bir öteki etmen ise sanat olarak görülüyor. Bireylerin; hislerini fotoğraf yaparak, müzik çalarak yahut yazı yazarak söz etmesinin olayların tesirlerini azaltmada ve rahatlamada yardımcı olabileceği düşünülüyor. Azalmayan ve gitgide artan belirtiler için ise katiyen uzman takviyesi alınmalıdır.
Not: Uygunlaşmak vakit alabilir ve kimi durumlarda güzelleşme gerçekleşmeyip travma sonrası gerilim bozukluğuna dönüşebilir.
