Deprem üzere travmatik doğal afetlerden sonra uykusuzluk, kâbus görme, iştahsızlık, odaklanmada zahmet, konuşmak istememe, daima tetikte olma üzere gerilim reaksiyonları görülebileceğini belirten Medical Park Gebze Hastanesi’nden Uzman Klinik Psikolog Sümeyye Keskin, “Tepkiler travmanın şahsa vermiş olduğu fizikî tesire, yaşına, toplumsal etrafına ve kayıplarına nazaran değişkenlik gösterebilir. İyileşmenin birinci adımı, kabullenmektir. Travma geçirdiğini ve bu belirtileri yaşamanın olağan olduğunu kabul eden birine uygulanan prosedürler çok daha süratli tesir eder” dedi.
Medical Park Gebze Hastanesi’nden Uzman Klinik Psikolog Sümeyye Keskin, zelzele sonrası görülen gerilim bozuklukları hakkında açıklamalarda bulundu.
KİŞİDE DUYGUSAL BOŞLUK OLUŞABİLİR
Deprem üzere travmatik doğal afetler yaşandığında, toplumun yüzde 15’inin travmaya bağlı gerilim reaksiyonları yaşadığının bilindiğini söz eden Uzm. Klnk. Psk. Keskin, “Bu gerilim yansıları uykusuzluk, kâbus görme, iştahsızlık, odaklanmada zahmet, konuşmak istememe, daima tetikte olma vb. olarak görülmektedir. Reaksiyonlar travmanın şahsa vermiş olduğu fizikî tesire, yaşına, toplumsal etrafına ve kayıplarına nazaran değişkenlik gösterebilir. Sarsıntının bireyleri hem bilişsel hem davranışsal hem de toplumsal taraftan etkilemesi, kişi de duygusal boşluk oluşturmaktadır. Bu duygusal boşluk vakitle büyüyerek birinci vakitlerde akut gerilim yansısı (AST) ve daha sonra ise yansıların müddeti uzadıkça travma sonrası gerilim bozukluğu (TSSB) olarak karşımıza çıkmaktadır” diye konuştu.
DEPREMDEN ETKİLENEN 4 GRUP
Depremden ruhsal olarak etkilenen 4 ana kümenin olduğunu söyleyen Uzm. Klnk. Psk. Keskin, bunları şu halde sıraladı:
- “Birinci küme: Sarsıntısı birebir yaşayan şahıslardır. Can ve mal kayıplarını şahsen yaşayanlardır.
- İkinci küme: Sarsıntısı kendi yaşamamış ancak yakınları birebir yaşayan kümedir.
- Üçüncü küme: Sarsıntı bölgesine yardım götüren bireylerden oluşur. Bu şahıslar misyonlu yahut istekli olabilmektedir.
- Dördüncü küme: Birebir kendi yahut yakınları zelzelesi yaşamamış lakin medya ve bireyler aracılığıyla zelzelesi öğrenen kişilerdir”
STRES REAKSİYONLARI HERKESTE BİREBİR OLABİLİR
Depremin fizikî ve ruhsal tesirleri her kümede farklı olmasına karşın, oluşturmuş olduğu gerilim reaksiyonlarının benzerlik gösterdiğini lisana getiren Uzm. Klnk. Psk. Keskin, “Depremzede bireyde görülen kâbuslar ile televizyondan olaya şahit olan bireylerde görülen kâbuslar benzeri olabilir. Farklı olduğu nokta ise kâbusun sıklığı ve şiddetidir. Zelzele sonrası birtakım şahıslarda gerilim belirtileri azalarak çoklukla birkaç gün içerisinde ruhsal güzel oluş sağlanır. Lakin kimilerinde durum bu kadar kolay ve süreksiz değildir” formunda konuştu.
BELİRTİLER 3 BAŞLIKTA ORTAYA ÇIKIYOR
Travma sonrası gerilim belirtilerini 3 ana başlık altında toplayan Uzm. Klnk. Psk. Keskin, şunları söyledi:
- Olayın tekrar tekrar zihinde canlanması (Flashback): Hatırlamak istemese de daima zihni travmayla meşgul olur. Bu fikirlerden rahatsızlık duyar. Terleme, kalp çarpıntısı, ateş basmaları görülür. Travmayı hatırlatacak bir öge olmamasına karşın, zihne gelen imgeler kişiyi epey rahatsız eder. Şahısların yüzde 30’unda birebir vakitte kendi vücudundan ve hislerinden soyutlanma (depersonalizasyon) ve etrafından ve objelerden uzaklaşma (derealizasyon) belirtileri görülmektedir. Travma geçiren kişi, kendi hislerini ve hislerini tanımlamakta zahmet çeker, kendine ve etrafına yabancılaşır ve olayları yaşayan kendisi olmasına karşın dışarıdan biri yaşıyormuş üzere anılar gözünde canlandırır.
- Kaçınma: Travmayı hatırlatacak her türlü durumdan kaçınma hareketi gösterir. Kanılarını bastırmak için olayı hatırlatan insanlardan, yerlerden ve konuşmalardan kaçınır.
- Fiziksel ve duygusal yansılarda çok uyarılma: Her vakit oluşabilecek tehlikeye karşı tetiktedir. Sese ve fizikî temaslara anında reaksiyon gösterir. Örneğin, birdenbire kapı çarpmasına kişi gereğinden fazla reaksiyon gösterir ve travmasını yine yaşayacağını düşünür. Tekrar travmayı yaşamamak için de daima tetik halindedir.
İYİLEŞMENİN BİRİNCİ ADIMI KABULLENMEK
Travma sonrası gerilim bozukluğu yaşayan birine yaklaşırken dikkat edilmesi gerekenlere değinen Uzm. Klnk. Psk. Keskin, “İyileşmenin birinci adımı kabullenmektir. Travma geçirdiğini ve bu belirtileri yaşamanın olağan olduğunu kabul eden birine uygulanan usuller çok daha süratli tesir eder. Çabuk ettirmeden, yaşadığının travma olduğunu ve dayanak alması gerektiğini kabullenmesi sabırla beklenilmelidir. Travma geçiren kişiyi ruhsal yardıma zorlamamak gerekir. Ömür kalitesinin düştüğünü fark ettiğinde zati gerekli takviyesi kendisi isteyecektir. Lakin intihar kanısı varsa kişinin kabullenmesini beklemeyip, gerekli kurum ve kuruluşlara haber verilmesi önemlidir” tabirlerini kullandı.
BİREY YALNIZLIK HİSSİNİ YAŞAMALIDIR
Bireyin yalnız olmadığını belirtmemiz gerektiğine dikkat çeken Uzm. Klnk. Psk. Keskin, “Olabildiğince anlayışlı ve sakin bir yapıyla yaklaşılması gerekir. ‘Zamanla geçer, herkes nasıl unutuyorsa sen de o denli unutursun’ demek yerine ‘Yanında olduğumu bilmeni isterim’ üzere cümleler kurmak travma geçiren kişinin inançta hissetmesine yardımcı olacaktır. Gereksiz, aslı olmayan ve bahisten bağımsız hiçbir bilgi karşı tarafa aktarılmamalıdır. Aksi halde, travmanın tetiklenmesine ve daha da büyümesine neden olur. Travma geçiren kişi çocuksa; onu yargılamadan, sorularla bunaltmadan yanında olunduğunun hissettirilmesi kıymetlidir. Zira çocukların telaşları daha ağırdır ve tahlil yetenekleri şimdi gelişim aşamasındadır” açıklamasında bulundu.
UZMAN TABİPTEN TAKVİYE ALINABİLİR
İletişim kurarken hiç konuşmadan bile yalnızca sarılmanın travmayı uygunlaştırıcı gücünün olduğunun altını çizen Uzm. Klnk. Psk. Keskin, “Sarılmak, ‘Ben buradayım ve her şartta senin yanındayım’ cümlesinin aksiyona dönüşmüş halidir. Hayat kalitesini olumsuz etkileyen, iş ve okul performansında düşüşlere neden olan, toplumsal etrafla olan bağlarda başarısızlığa sürükleyen, intihar fikirleriyle birlikte insanlara ve dünyaya karşı olan inancın kaybolması üzere belirtiler görülüyorsa kesinlikle ruh sıhhati uzmanından dayanak alınmalıdır” diyerek kelamlarını sonlandırdı.
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
