Periyodik cetvel, kimyasal elementleri makul kurallar çerçevesinde düzenleyen bir tablodur. Uzun yıllar boyunca pek çok bilim insanı, elementleri sıralama konusu üzerinde çalıştı, lakin Dimitri Mendeleyev periyodik tablonunun birinci versiyonunu hazırlayan kişi olarak anılıyor. O vakitten bu yana periyodik cetvel özellikleri, kimya ve fizik alanlarında yaşanan gelişmeler ışığında çeşitli değişiklikler yaşamıştır.
Günümüzde, 118 elementin yer aldığı periyodik tablo, barındırdığı bilgiler ve sağladığı kolaylıklar ile bilim tarihinin en değerli başarılarından biri olarak kabul görüyor. Bugün, maddi dünyayı daha kolay anlamamızı sağlayan ve uzun yıllardır birçok bilim insanına yol haritası olan periyodik cetvel ile ilgili tüm ayrıntıları ele aldık.
İlk olarak, periyodik cetvel nedir?
Genellikle periyodik tablo olarak isimlendirilen kimyasal elementlerin periyodik tablosu, tüm kimyasal elementleri artan atom numaralarına nazaran sıralar. Bilim insanları, atom kütlesi ve kimyasal semboller üzere elementler hakkında kimi bilgilere daha süratli bir halde ulaşmak için periyodik tabloyu kullanırlar. Ayrıyeten, periyodik tablonun sahip olduğu sistem, elektronegatiflik, iyonlaşma gücü ve atomik yarıçap dahil olmak üzere birçok element özelliklerindeki ayrıntıların da ayırt etilmesinde kolaylık sağlar.
Pek çok bilim insanı, elementleri tertipli bir halde sıralamak için çeşitli çalışmalar yürütmüştür. Fakat Dimitri Mendeleyev, 1869 yılında periyodik tablonun birinci halini ortaya koymuştur. O vakitten bu yana periyodik tablo, bilimsel gelişmeler ışığında gelişmiştir.
Peki periyodik cetvelin özellikleri nelerdir?
- Günümüzde 118 elementten oluşmaktadır
- Soldan sağa gidildikçe atom numarası ve kütle numarası artar
- Yukarıdan aşağı yanlışsız indikçe atom numarası ve metalik özellik artar
- Periyodik cetvelin birinci versiyonunda sırf 63 element bulunuyordu
- Aynı kümede yer alan elementler misal özelliklere sahiptir
153 yıllık bir tarihe sahip olan periyodik cetvel, sayısız özelliği bünyesinde barındırıyor. Belirli kurallara nazaran düzenlenmiş olan periyodik cetvel, elementlere dair birçok özellik hakkında bilgi vermektedir. 1869 yılında Mendeleyev tarafından hazırlanan birinci versiyonuna nazaran birçok değişikliğe uğramıştır.
Periyodik cetvel hakkında enteresan bilgiler:
- Periyodik cetvelde sırf 94 tane tabiatta bulunan element vardır
- Teknesyum, cetveldeki birinci yapay elementtir
- Cetvel IUPAC tarafından daima revize edilir
- Modern periyodik cetvel artan atom numarasına nazaran düzenlenir
- Periyodik cetvelde atom numarası artmasına karşın atom boyutu küçülür
- Mendeleyev, şimdi keşfedilmemiş elementlerin varlığını hakikat iddia etti
- Periyodik tabloda gösterilen atomik kütle, elementin tüm izotoplarının yüklü ortalamasıdır.
- Periyodik cetvel bir kart oyunu örnek alınarak hazırlanmıştır
Periyodik cetvelde sadece 94 tane tabiatta bulunan element vardır
Periyodik cetvelde bulunan elementlerin sırf 94 tanesi, tabiatta bulunan elementlerdir. Öbür tüm elementler ise insan üretimidir. Birtakım kaynaklar, daha fazla elementin doğal yollar ile oluştuğunu tabir ediyor, zira ağır elementlerin radyoaktif bozunmaya maruz kaldıklarında elementler ortasında geçiş yapabildiği biliniyor.
Teknesyum, cetveldeki birinci yapay elementtir
Teknesyum, 1937’de İtalya’da Emilio Segre tarafından keşfedilmiş bir elementtir. 43 atom numarasına sahip olan element, yapay olarak üretilen ilk elementtir. 43 atom numarasına sahiptir ve tüm izotopları radyoaktiftir.
Cetvel IUPAC tarafından daima revize edilir
Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği (IUPAC), kimya ile ilgili yeni gelişmeler yaşandıkça ve yeni datalar elde edildikçe periyodik cetveli revize etmektedir.
Modern periyodik cetvel artan atom numarasına nazaran düzenlenir
Mendeleyev’in hazırladığı birinci periyodik cetvel ile çağdaş periyodik cetvel ortasındaki en büyük fark, Mendeleyev elementleri atom kütlesine nazaran düzenlerken, çağdaş periyodik cetvelin ise elementlerin atom numarasına nazaran düzenlemesidir. Örneğin periyodik cetveldeki birinci element olan Hidrojen, bir protona ve bir elektrona sahiptir. İkinci element olan Helyum ise iki proton ve iki elektrona sahiptir. Birbirini takip eden her element, bir evvelki elemente nazaran fazladan bir protona ve elektrona sahiptir.
Periyodik cetvelde atom numarası artmasına karşın atom boyutu küçülür
Bir elementin atomlarının atom numarası arttıkça atom boyutunun da büyümesi beklenir, lakin durum her vakit bu halde gerçekleşmez. Bir atomun boyutu elektronik kabuğunun çapı tarafından belirlenir. Bundan ötürü, bir sıra boyunca soldan sağa yanlışsız hareket ettikçe element atomlarının boyutu ekseriyetle küçülür.
Mendeleyev, şimdi keşfedilmemiş elementlerin varlığını yanlışsız iddia etti
Dimitri Mendeleyev, periyodik cetveli günümüz periyodik tablosuna en çok benzeyen biçimde hazırlayan bilim insanıdır. Elementleri atom kütlelerine nazaran düzenleyerek, tekrar eden özelliklerin modellerini fark etti ve bu elementleri kendi ortalarında birlikte gruplandırdı. Mendeleyev periyodik cetvelin birinci versiyonunu tamamladığında, şimdi keşfedilmemiş birçok element ve boşluk bulunuyordu. Çeşitli tahliller ile bu eksik elementleri gerçek bir şekilde varsayım etmeyi başardı.
Periyodik tabloda gösterilen atomik kütle, elementin tüm izotoplarının yüklü ortalamasıdır
İzotoplar, proton sayıları tıpkı, nötron sayıları farklı olan atomlardır. Bir atomün kütlesi protonlarından ve nötronlarından geldiği için, nötron sayılarının farklı olması durumunda, her izotopun atomik kütlesi de farklı olur. Böylelikle, periyodik tabloda gördüğünüz atom kütleleri aslında tüm izotopik kütlelerin yüklü ortalamasıdır.
Periyodik cetvel bir kart oyunu örnek alınarak hazırlanmıştır
Kart oyunlarına düşkünlüğü ile bilinen Mendeleyev, periyodik cetveli hazırlarken de bu oyunları örnek almıştır. Her bir elementin yükünü farklı bir karta yazmış ve onları hepimizin bildiği Solitaire oyunu stilinde sıralamıştır.
