Ülkemizin etkilendiği ve şimdiden 15 milyonu aşkın mağduriyetin yaşandığı 6 Şubat felâketleri sonrasında tüm imkânlar, kurtarma çalışmalarına yönlendirildi.
Bu imkânlardan elbet en muhtaçlık duyulanı, mağdurlara kesintisiz internet ve telefon trafiği sağlanması. İşte tam burada uydular devreye giriyor.
Uydular, bilhassa sarsıntılar üzere büyük afetler sonrasında devletlerden talep gelmesi üzerine kullanılabiliyorlar. Böylece, aşağıdaki 2015 Edirne seli etki alanı imajları üzere imgelerden faydalanılarak afetlerden etkilenen bölgelerin detaylıca incelenmeleri mümkün oluyor.
Kısa vadede günlük hayatlarımızı temelinden değiştiren uydular, kısaca özetlemek gerekirse Sputnik-1’in yörüngeye oturtulmasıyla başlayan Uzay Yarışı’nın bir ürünü ve insanlık tarihinin en önemli icatlarından biri.
Asıl misyonu Dünya’nın farklı noktaları ortasındaki anlık irtibatı sağlamak olan uydular, artık güç günlerde dahi tüm insanların cep telefonları sayesinde faydalanabilecekleri bir teknoloji.
Uydular sayesinde günümüzde sarsıntılar dahil olmak üzere doğal afetlerin ve hasarlarının takibini yapmak, potansiyel afetleri evvelden varsayım etmeye çalışıp öncesinden tedbirler alabilmek ve doğal afet mağdurlarıyla anlık iletişime geçebilmek mümkün.
AFAD, “Afet Sonrası Anlık İmaj Transferi Projesi” üzere projeler kapsamında günümüze kadar çokça defa uydulardan faydalanmıştır. AFAD’a nazaran bu proje, üç modülden oluşmaktadır:
- Anlık Manzara Transfer Sistemleri: Elde edilen manzaralar, yer istasyonlarına aktarılıyor.
- Uydu Altyapısı Haberleşme Bileşenleri: Elde edilen manzaralar, yer istasyonları ve AFAD ortasında gidip geliyor ve bağlantı sağlanıyor.
- Video İmajlarının İki ve Üç Boyutlu Haritalara Anlık Yansıtılması: Elde edilen imajların iki ve üç boyutlu haritalara yansıtılıp, afetin büyüklüğünü ve hasarını ölçmesi sağlanıyor.
AFAD’ın tercih ettiği teknolojilerde “AYDES – UZAL” ve “AYDES – Kitle Kaynak” yazılımları kullanılmakla birlikte elektro-optik uydu teknolojisi, havadan fotoğraflama teknolojileri, senetik açıklıklı radar (SAR), obje tabanlı imaj analizi ve doku analizi algoritma ve yazılımları, afet sonrası kurtarma çalışmalarını kolaylaştırmaktadır.
Yurt dışından Türkiye’ye gerçekleştirilen uydu desteklerinin başını, Kopernik Programı aracılığıyla uydularını birinci günden aktive eden ve kısa müddette 1155 kişilik bir arama kurtarma takımı hazırlayan Avrupa Birliği çekiyor.
6 Şubat sabahı yalnızca Türkiye değil, Avrupalı komşularımız da dahil olmak üzere tüm dünya trajik bir güne uyandı. AFAD’ın saat 07.04’te Birleşmiş Milletler’in şimdiye kadar 154 ülkede 797 defa aktive edilen “Uzay ve Büyük Afetler” tüzüğünün aktive edilmesini rica etmesi üzerine, Türkiye’ye milletlerarası yardım alımları için düğmeye basıldı. Bu yardım davetine, milletlerarası mecrada olabildiğince fazla uydunun Türkiye için seferber edilmesi talebi de dahildi.
- Görsel: 2 Mart 2017 tarihinde Adıyaman Samsat’ta meydana gelen 5,5 büyüklüğündeki zelzele sonrasında afet bölgesine ilişkin görüntü imajları gerçek vakitli olarak kriz merkezine iletilmiş ve incelenmiştir.
Uydular, bu tüzük sayesinde 8 Şubat zelzeleleri üzere büyük afet durumlarında rastgele bir devletin talebi üzerine aktive edilebilmekte. Avusturya, Bulgaristan, Hırvatistan, Çekya, Estonya, Fransa, Yunanistan, Macaristan, İtalya, Malta, Hollanda, Polonya, Romanya, Slovakya, İspanya, Portekiz, Almanya, Arnavutluk ve Karadağ, Türkiye’nin yardım davetine karşılık olarak 1155 kişilik bir kurtarma ekibi oluşturdular ve Avrupa Uzay Ajansı’nın Kopernik Programı’na bağlı olarak uydularını seferber ettiler.
AFAD da, kestirim edebileceğiniz üzere, yardım çağrısında bu grupların muhtaçlık duyacakları konum bilgilerini evvelce iletmişti. Bu pozisyon bilgileri ve gereken ek ayrıntılar sayesinde bilhassa de Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) sismograf uydusu GOCE üzere uydular, nerelerin hasar aldığını ve nerelerin en acil müdahalelere muhtaçlık duyabileceğini etraflıca tahlil ederek tüm kurtarma gruplarına iletebilmektedir. Tıpkı anda ortalama 60 adedinden birden faydalanılabilen bu cins uydular sayesinde, şimdiye kadar doğal afetler sonrasında milyonlarca insanın hayatı kurtarılabilmiştir.
Peki bizler, uyduları kurtarma çalışmalarını desteklemek için nasıl kullanabiliriz?
İnternetin kendisi ve kullandığımız tüm aygıtlar, o denli ya da bu türlü uydular sayesinde çalışmaktalar. Hasebiyle uydulardan her gün faal bir halde faydalanıyoruz. Tabii, hazır bize tüm bu ekstra uydu imkânları sağlanmışken, bunları arama-kurtarma çalışmalarını desteklemek emeliyle kullanabilmemiz mümkün.
- Kaynaklar: Avrupa Kurulu, The Conversation, AFAD
