Sarsıntılardan 1-2 Yıl Sonra Bile Artçı Oluşmasının Sebebi
10 kentimizi etkileyen iki büyük sarsıntının akabinde AFAD’ın bilgilerine nazaran yaklaşık 2 bin 724 artçı sarsıntı meydana geldi. Artçı sarsıntılar devam ederken beşerler bunun daha ne kadar süreceğini de merak ediyor. Karşılık ne yazık ki pek olumlu değil.
Artçı zelzeleler, yer sarsıntısının olduğu bölgelerde gerçekleşen öncü zelzelelerin akabinde meydana gelen ve büyüklüğü ana sarsıntısı geçmeyen, vakitle büyüklüğü azalan küçük sarsıntılardır.
Depremler kümeler halinde gelir. Herhangi bir sarsıntı kümesinde en büyüğü ana şok olarak isimlendirilir; ondan evvelkiler ön sarsıntıdır, ondan sonrakiler ise artçıdır.
Bir sarsıntı meydana geldiğinde, kayanın ani kırılmasından salınan gücün bir kısmı yakındaki kayalara aktarılır ve bu da üzerlerinde aslında mevcut olan itme, çekme ve bükme baskılarını artırır.
Bu tansiyonlar kayaların taşıyamayacağı kadar fazla olduğunda onlar da kırılır, yeni bir bastırılmış güç döngüsü salar ve kayada yeni faylar oluşturur. Bu halde sarsıntılar artçı sarsıntılara yol açar ve artçı sarsıntılar gittikçe daha küçük artçı şokları doğurur.
Hasara neden olacak kadar büyük bir sarsıntı, muhtemelen birinci saat içinde hissedilen birkaç artçı şok üretecektir. Artçı şokların hızı süratle azalır. Ana şoktansonraki gündeki artçı sayısı, birinci günkünün yaklaşık yarısıkadardır. Ana şoktan on gün sonra ise artçı şokların sayısı on kat kadar düşer. Daha büyük sarsıntıların artçı şokları daha fazla ve daha büyük olur.
Ayrıca, bir ana şoktan bir yıl yahut daha uzun müddet sonra daha küçük depremler meydana gelmeye devam edebileceği üzere, bir zelzeleden uzun müddet sonra da büyük bir artçı şok olma ihtimali vardır.
Artçı depremlerin belirli bir süresi yoktur. Sarsıntıdan sonra meydana gelen artçılar 1 ay sürebildiği üzere 2 yıl boyunca da devam edebilir.
Her sarsıntıda muhakkak bir ölçü tansiyon salınır ancak büyük zelzelelerde tek bir zelzele ile tansiyonun tamamı salınmaz ve her artçı sarsıntı giderek daha fazla gerilim salar. Bu nedenle, büyük bir fay içeren rastgele bir büyük zelzele, enerjisiyle birçok küçük ikincil kırıkları meydana getirir; bu yüzden pek çok artçı şok oluşur.
Artçı sarsıntı dizisinin uzunlukları depremin büyüklüğüne bağlı olacaktır. Daha büyük sarsıntılar, daha büyük fayları harekete geçirdikleri için çok daha uzun artçı şok dizilerine sahiptir. Şayet küçük bir fay ise, o vakit artçı şokların sıklığı alacaktır.
Kandilli Rasathanesi Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, deprem sonrası yaptığı açıklamada artçı sarsıntıların haftalar, aylar hatta 1 yıla kadarsüreceğini belirtti.
2017 yılında Bodrum-Kosarasında meydana gelen depremde tam 9 bin 9 tane artçı sarsıntı kaydedilmişti. Bu zelzelede de artçı sarsıntıların bu sayılara ulaşması, hatta geçmesi beklenebilir.
- Kaynaklar: usc.edu, JMA, Paleosismolog