Türkiye’deki Suriyeli depremzedeler yakınlarının cenazelerini Suriye’ye gönderiyor
45 yaşındaki Ayşe Moarri, bir kamyonun gerisinde beyaz yorgandan yapılmış ceset torbasını okşarken ağlıyor.
“Beni nasıl geride bırakırsın? Hayatımın tek sebebi sendin… Artık nasıl nefes alabilirim?”
İçinde kızı var. Kızının yanında, beş aile üyesinin daha cesetleri var.
Türkiye’nin güneyi ile muhalefetin denetimindeki kuzeybatı Suriye ortasındaki, Cilvegözü Hudut Kapısı’nın karşısındaki Bab el Hava Hudut kapısı’nda yeniden soğuk ve güneşli bir öğlenden sonra.
6 Şubat’ta Türkiye’nin güneyinde meydana gelen sarsıntıda sevdiklerini kaybeden Suriyeli mülteci aileler, cenazelerini ülkelerine geri götürmek için burada toplandı.
Havada ağır mevt kokusu asılı duruyor.
Yaşadıkları altı katlı apartmandan tek sağ kurtulanlar Ayşe, eşi Numan ve dört yaşındaki torunları Elma oldu.
İki kızını, bir oğlunu ve iki torununu kaybeden Ayşe ve Numan, hala damatlarını arıyor.
Aile, sekiz yıl evvel Suriye’deki iç savaştan yeni bir başlangıç umuduyla kaçarak Türkiye’nin güneyindeki Antakya kentine sığındı. Binalarının yarısından fazlası hasar görmüş olan kent şu anda harabe halinde.
Bab el-Hava’ya getirilen her bir Suriyeli depremzedenin ismi, ülkeye döndüklerinde teşhis edilebilmeleri için ceset torbalarının üzerine mavi bir kalemle yazılmıştır.
Ayşe beyaz örtünün ortasından kızının bedenini öperken “Birbirinize yeterli bakın. Sevimli canım, ağabeyinize, ablanıza ve benim sevgili torunlarıma yeterli bakın” diyor.
Kamyon uzaklaşmaya başladığında parmakları kamyonun üzerinde gezindi, bırakmak istemediği aşikardı.
Kocası, hududu geçen kamyonu görünce gözyaşlarına boğuluyor.
“Hoşçakalın canlarım… Hepiniz meskeninize gideceksiniz… Birlikte olacaksınız” diyor Numan, sargılı elini sallayarak.
O sabah, enkaz altından çıkarılan Suriyelilerin cesetlerini taşıyan beş kamyon daha hududa geldi. Kimileri ceset torbalarına konmak yerine battaniyelere sarılmış durumda.
Amatör kurtarma operasyonu
Moarri ailesinin Antakya’daki dairesinin enkazı ortasında, bir rafta iki cam nar sağlam duruyor. Masanın üzerinde hâlâ bir tablo asılı. Odanın geri kalanı çökmüş vaziyette.
Ayşe’nin ortanca kızı Viam’ın nişanlısı olan Ali, reflektörlü yeleğiyle molozların ortasında arama çalışmasına devam ediyor.
Bize Viam’ın cesedini nerede bulduğunu gösteriyor. Dört yıldır birbirlerine aşıklarmış ancak babasını nişanlanmalarını sarsıntıdan yalnızca bir hafta evvel kabul etmiş.
“O gece WhatsApp’ta geç saatlere kadar birbirimize bildiri atmaya devam ettik. Uyuyamadık” diyor.
04:00 civarında Viam’dan bir ileti aldı: “Uyanık mısın? Garip bir kabus gördüm” yazıyordu.
Yeryüzü sallanmaya başladığında imajlı konuşuyorlardı.
“Ona biraz evvel o makus rüyayı düşünmemesi gerektiğini söylemiştim. Sonra birbirimize birbirimizi sevdiğimizi söyledik. Yatağında oturmuş sessizce gülüyordu,” diye hatırlıyor Ali, gözyaşlarına boğulmamaya çalışarak.
“Kaçmaya çalıştığını gördüm fakat telefonunun kablosu duvara takılıydı ve bu onu yavaşlattı. Sonra manzara dondu. Ekran karardı.”
Suriye’de silahlı muhaliflerle muharebe eğitimi deneyimi olan spor eğitmeni Ali, odasındaki masanın altına girerek kendini muhafazayı başardı.
“Deprem bitince dışarı çıktım. Bütün mahallemiz harabeye dönmüştü.
“Viam’ın yaşadığı sokağa nasıl yürüdüğümü hatırlayamıyorum. Tüm yollar kapalı olduğu için iki kat uzun sürdü.”
Apartmana vardığında, komşular tarafından organize edilen derme çatma bir kurtarma operasyonu çoktan başlamıştı. Arkadaşlarını onlara katılmaya çağırdı. Saatler geçti ve resmi bir yardım gelmedi.
Ali, kendisinin ve arkadaşlarının savaş sırasında Suriye hükümet güçleri tarafından sık sık bombalanan bölgelerden geldiklerini, bu nedenle arama kurtarma konusunda zati biraz eğitim ve tecrübeye sahip olduklarını söylüyor.
Suriyelilerin Suriyelilere yardım etmesi gerektiğini de ekliyor.
Viam’ı bulmak
Kuzeybatı Suriye’de sarsıntıdan etkilenen geniş alanın bir kısmı Suriye hükümetinin denetimi altında. Moarri ailesinin geldiği öbür kısım ise Devlet Lideri Beşar Esad’a karşı olan silahlı kümelerin elinde.
Bu nedenle, kurtarma ve yardım operasyonlarının uyumu, çatışmanın birden çok tarafını, onları destekleyen ülkeleri ve memleketler arası insani yardım kuruluşlarını içeren epeyce karmaşık bir işti.
Ali, güçlü ülkelerin Suriye’de daha büyük çatışmalarda yer aldığını ve bunun sonucunda Suriye halkının acı çektiğini söyleyerek memleketler arası topluluğa içerliyor.
“Bütün dünya Türkiye’ye yardıma geldi ve çok şükür ki Türkiye de güçlü bir ülke. Pekala ya Suriye?”
“Siyaset hakkında konuşmak istemiyorum ancak insani açıdan baktığımızda elektriğimiz, pak suyumuz, meskenimiz bile yok.”
“Evlerimiz savaştan, artık de zelzeleden harap oldu. Allah’tan gelene alışılmış ki razıyız. Ancak dünyaya şunu söylemeliyim: Kâfi.”
Ali, sekiz günlük arayışın akabinde çok sevdiği Viam’ın cesedini buldu. Ölürken kardeşi Muhammed’e sarılıyordu.
Ali, artık 15 Suriyeliden oluşan bir kümeyle öteki Suriyeli aileleri bulmak için çalışıyor.
Beton tozu onları kaplıyor. Burada her yerde toz var- gözlerimizi kumlu ve saçlarımızı gri yapıyor.
Türk makamlarına nazaran, zelzeleden sonraki birinci 10 gün içinde 2 bin 306’dan fazla cenaze huduttan Suriye’ye gönderildi.
Sınır polisi bize bunun çok büyük ve uyumu sıkıntı bir operasyon olduğunu söylüyor. Bazen cenazeleri göndermeye hazırlar lakin karşı taraf onları almaya hazır değil. Bazen tam karşıtı.
Ayrılmaya hazırlanırken, küçük bir battaniyeye sarılı üç haftalık bebeğinin bedenine sarılmış bir adam görüyoruz.
Cenazesini İdlib vilayetinin muhaliflerin denetimindeki bir bölgesindeki konutlarına götürmek için yardım istiyor.
Kızını enkazdan çıkarmış, akabinde tıbbi tedavi için huduttan Türkiye’ye getirmişti. Lakin hayatta kalamadı.
Moarri ailesi nihayet aradıkları son kişiyi, yani damadının cesedini zelzeleden 10 gün sonra buldu.
Ali’ye Suriyeli mültecilerin ailelerinin cenazelerini neden Suriye’ye gönderdiklerini soruyorum.
“Orası bizim konutumuz. Hala bir gün geri döneceğimizi umduğumuz ve inandığımız yer. Sevdiklerimiz bizi orada beklesin istiyoruz.”