Hal bu türlü olunca, uçuş sırasında gerçekleşen doğumlar birçok soruyu da beraberinde getiriyor. Bilhassa bir çocuğun doğar doğmaz sahip olduğu vatandaşlık hakkı konusu böyle bir durumda kafaları epey karıştırıyor.
Bunların yanı sıra uçakta dünyaya gelen bebeklerin dünya vatandaşı olduğuna dair yaygın bir görüş de bulunmakta. Bir bebek uçuş sırasında doğduğunda vatandaşlığı nereye ilişkin oluyor ve bu vatandaşlığın belirlenmesinde ne üzere durumlar rol oynuyor?
Havayolu şirketleri, gebe bayanların havayolu seyahatlerinde elbette birtakım prosedürler uygulamakta.
Hamileliğinin 28. haftasına şimdi girmeyen anne adayları, rastgele bir doktor raporuna ihtiyaç duymadan seyahat edebilirken, hamileliğinin 36. haftasına girip tek bebek taşıyan anneler ile hamileliğinin 32. haftasına girip birden fazla bebek taşıyan bayanların uçak ile seyahat etmeleri mümkün değil.
Türk Hava Yolları’nın bu mevzuyla ilgili prosedürlerine bakıldığında hamilelikleri 28. haftanın başından 35. haftanın sonuna kadar olan yolcuların sırf hekimlerinden aldıkları “uçakla seyahatinde rastgele bir sakınca yoktur” tabirinin bulunduğu raporla seyahat etmesine müsaade veriliyor.
Aynı biçimde birden fazla bebek bekleyen ve gebeliğinin 28. haftanın başı ile 31. haftanın sonu ortasında olan bayanlar için de rapor zorunlu bir koşul.
Vatandaşlık, “doğumla” ya da “sonradan” kazanılabilen bir haktır. Doğumla kazanılan vatandaşlığa “aslî vatandaşlık”, sonradan kazanılan vatandaşlık ise “müktesep (sonradan) kazanılan vatandaşlık” biçiminde tabir edilir.
Asli vatandaşlığın kazanılması, kan aslı (soy bağı) ve doğum yeri temeli olmak üzere 2 farklı sisteme dayanır. Kan aslına nazaran çocuk nerede doğmuş olursa olsun, anne ve babadan ya da yalnızca birinden vatandaşlık alırken, doğum yeri temelinde anne ve babanın vatandaşlığı ne olursa olsun, çocuk doğduğu ülkenin vatandaşlığını alır.
Bazı ülkeler tek bir temele nazaran vatandaşlık hakkı uygulamasını sürdürürken, kimileri her iki sistemi birlikte de uygulayabilir.
Peki bulutların üzerinde dünyaya gelen bebekler dünya vatandaşı olabilir mi ya da hangi ülkenin vatandaşı olur?
Bu manada “dünya vatandaşı olmak” halinde bir kavram yok. Dünyaya gelen bir bebek elbette birden fazla ülkenin vatandaşı olma hakkına sahiptir lakin uçuş esnasında doğan bir bebeğin hangi ülkenin vatandaşı olabileceği, bebeğin hangi hava alanının sonları içinde doğduğu ve uçağın hangi ülkeye kayıtlı olduğuna nazaran değişiyor.
Ülkelerin bu tip bir durumda uygulayacağı prosedürler ise genel geçer bir birliktelikten çok çeşitli farklılıklar gösteriyor.
Bu doğrultuda kan ve doğum yeri aslı ayrımı tekrar kıymet kazanıyor.
Doğum yeri aslını benimseyen ülkeler uçağın o an bulunduğu hudutlar içerisinde doğan bebeklere, o ülkenin vatandaşlık hakkından yararlanma fırsatını verirken; kan bağına bağlı olarak kazanılan vatandaşlıklarda bu uygulamadan yararlanmak mümkün değil.
Örneğin Amerika ve Kanada üzere doğum yeri temelinin uygulandığı ülkelerde bir bebek Amerika hava alanında doğarsa, Amerika bu bebeğe kendi vatandaşı olabilme hakkını sunuyor.
Fakat Amerikalı bir anne tarafından dünyaya getirilen bebek şayet Fransa hava alanı hudutları içinde doğarsa, Fransa “soya dayalı” sistemi uyguladığı için bebeğe kendi vatandaşı olabilme hakkını sunmuyor ve bu bebeğin vatandaşlığı annesinin uyruğuna tabi oluyor.
Uçakta doğan bebeklerin hayatları boyunca fiyatsız uçuş hakkı kazandığı ve bu sayede tüm ülkelere vizesiz girebildikleri tezleri da bir kent efsanesinden ibaret.
Havacılık kurallarında, uçuş esnasında dünyaya gelen bebeklere ömür uzunluğu fiyatsız uçuş hakkı tanınması, o bebeğin eğitim masraflarının karşılanması ve bunun üzere ayrıcalıklara yönelik rastgele bir kural ya da yönerge yok.
Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü ve Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, havayolu firmalarının uçuşları esnasında bu çocuklara ya da ailelerine yönelik rastgele bir resmi yahut yasal zorunluluklarının olmadığını belirtmekte.
Ancak kimi havayolu şirketleri, ender rastlanan bu tip bir durumda doğan bebeklere jest ya da tanıtım gayeli ücretsiz ya da indirimli uçuş hakkı tanıyıp armağanlar verebiliyor.
Haziran 2017’de Hindistan havayolu şirketi Jet Airways firmasına ilişkin bir uçuş esnasında bir doğum gerçekleşti ve hava yolu şirketi bu doğumun akabinde, bebeğe yaşam uzunluğu fiyatsız uçuş sağlayacağını tabir etti.
Bunun tam aksi niteliğinde, doğumunu 2015’te Çin havayollarına ilişkin bir uçakta gerçekleştiren Tayvanlı bir bayana, uçağın acil iniş yapmasına ve şirketin maddi ziyan uğramasına sebep olduğundan tazminat davası açılmıştı.
